بشر در طی تکامل به جهت حفظ وجه خود یا پوشاندن واقعیت به دروغگویی متوسل شده است، دروغ گزاره غلطی است که فرد از غلط بودن آن مطلع است اما از آن استفاده می کند تا به اهداف مشخصی دست یابد.
دروغ گویی در طی سالیان متمادی تکامل در انسان نهادینه شده است، اجداد ما به جهت در امان ماندن از حیوانات درنده مدام به کلک و نیرنگ متوسل می شدند اما درحال حال که انسان در خطر شکار شدن توسط هیچ حیوان درنده ای نیست و هر چه که متکامل تر می شود و بیشتر از سلول های خاکستری استفاده می کند انتظار می رود که کمتر از دروغ استفاده کند درحالی که خلاف این مسئله قابل مشاهده است.
افرادی که کمتر به دروغ، فریب و نیرنگ متوسل می شوند، سلامت جسمانی و روانی بالاتری را تجربه می کنند و در مقابل افرادی که بیشتر دروغ می گویند از نظر سلامت جسمانی و روانی در سطح پایین تری قرار می گیرند.
چه افرادی بیشتر دروغ می گویند؟
افراد قدرت طلب: زوجی را در نظر بگیرید که جهت ترمیم رابطه خود به زوج درمانگر مراجعه کرده اند و یکی از زوجین برای قدرت نمایی و حفظ قدرت شروع به ارائه گزاره های غلط و دروغگویی می کند تا وجه خود را در مقابل درمانگر حفظ کند.
اختلال شخصیت خودشیفتگی: افراد خودشیفته برای حفظ وجه و استانداردهای خود شروع به دروغگویی و بزرگ نمایی در یکسری از مسائل می کنند زیرا این افراد مدام در تلاش اند تا خود را بزرگ تر، باهوش تر، قدرتمندتر و بهتر از آنچه که در واقع هستند و مسائل کوچک را بزرگ و قابل توجه ، نشان دهند.
افراد خودشیفته معمولا طعمه ها را در اطراف خود جمع می کنند و از آن ها با دروغ و فریب سواستفاده می کنند. البته قابل ذکر است که افراد خودشیفته دو دسته هستند، دسته اول خودشیفته های قدرتمند و دیگری خودشیفته های ضعیف که معمولا طعمه خودشیفته های قوی واقع می شوند. رابطه این دو دسته بدین صورت است که خودشیفته های قوی با دروغ و فریب و نیرنگ خودشیفته های ضعیف را به وجد می آورد و با احساسات آن ها بازی می کنند و اینکار تاجایی ادامه پیدا می کند که خودشیفته های ضعیف به مرور متوجه سوءاستفاده خودشیفته های قوی می شوند و از رابطه کناره گیری می کنند.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی: این افراد دروغ های قهاری هستند و به جهت بازی دادن و فریب دیگران مدام دروغ می گویند.
ترس: ترس و عوارض ناشی از آن که شامل ترس از دست دادن شغل، جایگاه اجتماعی، مسکن، همسر، فرزند یا حتی امکانات اولیه زندگی است، می تواند موجب توسل به دروغ شود.
در جوامعی که انسان ها در سلسله مراتب نیازهای سطح پایین گیر می کنند یا به عبارت دیگر فقیر محسوب می شوند دروغ رواج بیشتری دارد.
افرادی که ترس از تحقیر شدن دارند نیز دروغگو های بزرگی هستند، در این حالت درخواست ها و انتظارات از این افراد زیاد است که موجب می شود تصور کنند اگر تصورات دیگری را برآورده نکنند در چشم او حقیر و کوچک دیده می شود.
دروغگو های حرفه ای: برخی از افراد دروغگو های حرفه ای هستند، این افراد به علت مسائل ذکر شده دروغ نمی گویند بلکه به این علت دروغ می گویند که از آن لذت می برند.
سندروم کورساکوف: قابل ذکر است که این سندروم با الکلیسم متفاوت است اما در مصرف طولانی مدت الکل گاهی مغز فرد تغییر شکل داده و کنترل خود را از دست می دهد، در این حالت فرد گزاره های غلط را بیان می کند و بیشتر از دروغ استفاده می کند.
انواع دروغ
- دروغ مردانه: معمولا زمانی که آقایان دروغ می گویند جنبه کمبود ها و محدودیت ها را لحاظ می کنند و این نوع دروغ با دروغی که خانم ها می گویند، متفاوت است. آقایان دروغ می گویند تا خود را بزرگتر از چیزی که هستند و دارایی هایشان را بیشتر از چیزی که هست، نشان دهند برای مثال ممکن است حقوق ماهانه فردی ۱۰ میلیون باشد اما او برای بزرگ نمایی بگوید که ماهانه ۳۰ میلیون درآمد دارد.
- دروغ زنانه: جنس دروغ در بانوان معمولا نوع دوستانه است که به شکل پوشاندن عیوب و خطاهای فرزندان در برابر پدر خانواده یا دیگران نیز دیده می شود به عنوان مثال زمانی که فرزندشان دیر به خانه می آید یک مادر به دروغ می گوید که من در جریان بودم که او کجاست و چه می کند.
مبانی فرهنگی و اجتماعی دروغ
برخی از مبانی فرهنگی و اجتماعی در رواج دروغ موثر اند، متاسفانه این مسئله موجب شده است که دروغ در جامعه ما رواج بیشتری داشته باشد. ضرب المثل” صورت خود را با سیلی سرخ نگه داشتن” مصداق همین مسئله است. در جامعه ما افراد تلاش می کنند تا آبروداری کرده و عیوب خود را بپوشانند تا بهتر به نظر برسند و همین مسئله اسباب دروغ گویی را برای حفظ ظاهر فراهم می کند.
به عنوان مثال فرد مطلقه ای که پس از طلاق همچنان حلقه به دست می کند تا دیگران تصور کنند تا او متاهل است.
یا فرد دیگری که به علت تعدیل نیرو از کارش اخراج شده اما همچنان سعی دارد تا به اطرافیان نشان دهد که شاغل است و شرایط خوبی دارد.
در جوامعی مثل جامعه ما به سبب وجود پدیده “تعارف” میزان دروغ بیشتر از سایر جوامع است مثلا فردی را در نظر بگیرید که به دلیل مشغله کاری در طول روز نتوانسته غذایی بخورد اما زمانی که به مهمانی دعوت می شود، به دلیل تعارفات مرسوم و به دروغ می گوید که تازه غذا خوردم و میل ندارم.
یا در مثال دیگر به دوستی می گویید حال پدرت چطور است؟
او در جواب می گوید: سلام می رساند!
این درحالی است که حتی پدر او اطلاعی از مکالمه شما ندارد.
زمانی که سیستم اجتماعی و مقررات در جامعه ای ناقص باشند آن جامعه به دروغ و کلک متوسل خواهد شد. مبانی آداب افراطی اجتماعی نیز از دلایل اجتماعی دروغ گویی محسوب می شوند مانند دو زانو نشستن در محضر بزرگان که موجب آسیب به زانو و ستون فقرات می شود.
یا آب نخوردن سر کلاس درس برای رعایت ادب و احترام به معلم که به مرور موجب نارسایی کلیه و مشکلات دیگری می شود.