در این مقاله قصد داریم شما را با طرحواره تنبیه، نشانه ها و عوامل ایجاد آن آشنا کنیم. ذهن انسان برای رسیدن به تعالی طوری طراحی نشده ا که با خشونت و نفرت هم خوانی داشته باشد خشم و خشونت به واسطه ی تنبیه نهادینه می‌شود .تنبیه بسیار نابود کننده است و باعث ایجاد جامعه ای خموده و افسرده می شود .پس یکی از دلایل نداشتن جامعه ای مطلوب و سازنده را می‌توان در زمینه تنبیه بررسی کرد.
طرحواره ی تنبیه چیست ؟
افرادی که در کودکی اسیب می بینند و شاهد خشم و خشونت یا به کار گیری تنبیه هایی از سوی والدین خود هستند ، چون از دریافت عاطفه و مهر و محبت محروم بوده اند و به اندازه ای که باید مورد توجه و دیده شدن قرار نگرفته اند ،در سنین بالا تر بزرگسالی و جوانی و نوجوانی برای دیده شدن دست به اعمال ناشایست می‌زنند و به اختلال های متعدد دچار می‌شوند .
در واقع والدین با استفاده از روش های تنبیه نادرست ،خشم و خشونت را بر فرزندان خود اعمال کرده که سبب ایجاد باور های بنیادی غلط در ذهن فرد می شود . این باور ها به صورت الگویی برای رفتار و اعمال فرد در آمده و سکان زندگی را بر دست می‌گیرد. در این تله الگو های بسیار سختگیرانه بر اعمال و رفتار فرد حاکم است .
تله تنبیه فرد را وادار به حفظ شرایط موجود می کند چون ذهنیت فرد ، تحت کنترل بخشی از مغز است که وظیفه ی ایجاد امنیت برای تداوم بقاء را دارد (لیمبیک).
این طرحواره از زیر مجموعه های تله های گوش بزنگی بیش از حد و بازداری محسوب می شود .
باور ها و نشانه های طرحواره تنبیه
تله تنبیه فرد را موظف می‌کند از قوانین و اصول پیروی کند ، متخلق به اخلاق و مودی آداب باشد ، همچنین نظم ،صداقت ،تعهد و وفاداری بشدت برای فرد حائز اهمیت خواهد شد .با وجود اینکه فرد روی موازین محکم می ایستد رشد قابلیت ها و پیشرفتی درکار نیست ، چون ریشه ی همه این اصول ترس از تنبیه ای است که فرد در اعماق ناخودآگاه احساس می‌کند، نه به دلیل خوبی خود این اصول. تعریفی که فرد از اخلاق ، صداقت، تعهد و… در ذهن نگاه داشته آمیخته با ترس از تنبیه است .
در تنبیه ، فرد به راحتی حقوق دیگران را ضایع می کند بنابراین تنبیه نقطه مقابل اخلاق است و فرد را از مدار اخلاق خارج می کند. پس افرادی که این طرحواره را دارند به هیچ عنوان نمی توانند اخلاق مدار باشند.
این افراد باید و نباید های زیادی در ذهن خود دارند .هرگز نمی‌توان این افراد را راضی نگاه داشت چون همیشه به دنبال بهترین ها هستند .اگر هم اهمال کاری صورت بگیرد طرف مقابل از چشمشان خواهد افتاد و به ندرت می‌تواند جای قبلی خود را نزد آنها را به دست آورد.
تله تنبیه باعث می‌شود که فرد هرگز نتواند در وجودش بخشندگی و مهربانی را نهادینه کند . این افراد بسیار سختگیرند و قوانین سخت گیرانه ای نسبت به خود و دیگران دارند.
افراد دارای این تله تک وجهی هستند. یعنی تنها یک بعد از مسئله را بررسی می کنند و به ابعاد دیگر توجهی نشان نمی دهند.
فرد دچار طرحواره تنبیه نمی تواند نقص را در انسان بپذیرد. هیچ گونه احساس همدلی و رحم نسبت به کسی که از خلاف قوائد حرکت کرده ، ندارند .حین تنبیه کردن تن صدای آنها بسیار شبیه والدین سرزنش گرشان است ،سرد ،تحقیر آمیز ،بی عاطفه.
این افراد معتقدند که مردم باید به خاطر اشتباهاتشان تنبیه شوند.آنها خود را به عنوان فردی پایبند اخلاق و ناشکیبا معرفی می کنند و نمی توانند از خطای دیگران چشم بپوشند و آنها را ببخشند. چنین فردی هرگز خود را در شرایطی قرار نمی‌دهد که مجبور شود کسی را ببخشد یا عذر و بهانه ای را بپذیرد.
پیشنهاد مطالعه: طرحواره اطاعت
علت ایجاد تله ی تنبیه
تله تنبیه، هنگامی در فرد ایجاد می‌شود که به خاطر محیط ناسالم دوران کودکی که والدین ایجاد کرده اند ، کودک موظف است که در امتداد میل و خواسته والدین خود رفتار کند در غیر این صورت ،با تنبیه مواجه خواهد شد. عمق باور های فرد ، هماهنگ با باور های والدین است و اگر روزی باوری مغایر باور والد خود داشته باشد ،بی شک در دام تله ترس از تنبیه والدین خود که از کودکی حمل میکرده گیر خواهد کرد.
فرد دارای تله ، والدین سرزنشگر خود را به عنوان یک ذهنیت درون سازی کرده اند ،سر خود داد می زنند ، خود را مجروح می‌کنند ، گرسنگی تحمل می‌کنند و یا هر نوع تنبیه دیگری برای خودشان در نظر می‌گیرند.
سبک فرزند پروری که والدین این افراد در پیش،می‌گیرند مستبدانه است. مستبدانه در مقایسه با سبک فرزند پروری آزادمنشانه، اثر مطلوب کمتری دارد. والدین در سبک مستبدانه، رفتار بد را تنبیه می‌کنند،ولی در سبک آزادمنشانه والدین ،دلیل اینکه چرا رفتار کودک غلط است را بیان می کنند. والد مستبد تمایل دارند که فرزندی تربیت کنند که از بزرگ ترش اطاعت کند.در حالی که والدین آزادمنش ، سعی دارند فرزندشان طوری تربیت شود که خودش کار درست را انجام دهد، نه صرفا کاری که مد نظر والدین است. بی شک کودکی که باسبک آزادمنشانه پرورش یافته ،احساس ارزشمندی بیشتری خواهد کرد.
پیشنهاد مطالعه: طرحواره شکست
تنبیه انتظار چه نقشی در به وجود آمدن تله تنبیه دارد ؟
یکی از بدترین تنبیه ها در دوران کودکی تنبیه انتظار است.، والدین فرزند خود را در خانه منتظر نگاه می‌دارند و او مجبور می‌شود خود را با کاری مشغول کند تا از شدت انتظار بکاهد . موضوع باعث می شود مدار های ذهنی کودک تخریب شده و در آینده تبدیل به انسانی وقت نشناس شود. مانند مادری که کودک خود را در خانه تنها گذاشته است و به اوقول داده زود بازگردد وکودک برای گذراندن وقت خود مجبور است با اسباب بازی هایش سرگرم شود و ساعت ها منتظر مادر بماند. این انتظار باعث آسیب مدارهای ذهنی می‌شود.
تحقیقات علمی تنبیه را منع می کند
پژوهش های ثرندایک در حوزه یادگیری عاملی نشان داده اند که تنبیه روش کم ارزشی برای اصلاح رفتار است و باید از روش های موثر مانند مدل سازی یا پاداش برای رفتار خوب بهره بیشتری برد. زیرا تنبیه انگیزه را برای یادگیری کاهش می‌دهد به همین دلیل ثرندایک بیان می کند که آموزش باید خوشایند باشد تا بتوان انگیزه را در وجود کودکان تقویت کرد پس تنبیه هیچوقت پاسخ مناسبی نخواهد بود.