فوبیای خاص

آیا تا به حال مواجهه‌ی شدیدی با ترس یا اضطراب نسبت به موجودات بی‌حس یا موقعیت‌ها منحصر به فرد تجربه کرده‌اید؟ فوبیای خاص، همواره موضوعی پرتنش و پراهمیت در حوزه‌ی روانشناسی بوده‌اند. در این مقاله،ما به بررسی دقیق و جامع فوبیای خاص می‌پردازیم. از ترس از آب که ترس از آن با نام “آکوافوبیا” شناخته شده تا ترس از دیدن خون که با عنوان “هموفوبیا” شناخته می‌شود.

فوبیای خاص چیست؟

فوبیاهای خاص مجموعه‌ای از اختلالات در زمینه اختلال های اضطرابی هستند که با ترس شدید، طاقت‌فرسا و غیرمنطقی نسبت به موجودات زنده، مکان‌ها، موقعیت‌ها یا اشیا مشخص می‌شوند.فوبیای خاص شامل ترس‌های مداوم و غیرمنطقی از یک موقعیت یا شی خاص است که خطر کمی دارند و یا به عبارت دیگر، با واقعیت خطر تناسب ندارند. یک فوبیا خاص باعث ناراحتی شدید می‌شود و افراد اغلب برای اجتناب از موضوع یا موقعیت ترسناک، تمام تلاش خود را می‌کنند. این فوبیاهای خاص پایدار هستند و باعث واکنش‌های ذهنی و فیزیکی می‌شوند. فوبیای خاص، از میان اختلالات اضطرابی آنقدری متمایز است که تأثیرات آن بر روی زندگی روزمره‌ی فرد چشمگیر است تا حدی که می‌توانند زندگی عادی فرد را مختل کند.افرادی که از فوبیای خاص رنج می برند، در پاسخ به نشانه های خاص، اضطراب شدیدی را تجربه می کنند. فوبیای خاص زمانی تشخیص داده می شود که این ترس یا اجتناب ناشی از آن باعث ناراحتی یا اختلال زیادی در زندگی فرد شود. برخلاف اضطراب مختصری که ممکن است هنگام سخنرانی یا امتحان احساس کنید، فوبیای خاص اغلب به صورت طولانی مدت ظاهر می شود. این ترس شدید باعث می‌شود فرد بخواهد از اشیا، حیوانات یا موقعیت‌هایی که واکنش‌های معمول برای فوبیای خاص را برمی‌انگیزد، اجتناب کند. اشیا، حیوانات یا موقعیت‌هایی که واکنش‌های معمول برای فوبیای خاص را برمی‌انگیزند، باعث اضطراب شدید و تمایل به اجتناب از آنها می‌شوداین در حالی است که این افراد تا حدودی از غیرمنطقی بودن اضطراب خود آگاه هستند واغلب در تغییر پاسخ خود احساس ناتوانی می کنند.
فوبیای خاص نه تنها منجر به اجتناب از شیء یا حیوان ترسناک می‌شود، بلکه گاهی اوقات افراد از تماشای فیلم‌ها یا تصاویری که شامل اشیاء، حیوانات یا موقعیت‌های ترسناک باشند هم فرار می‌کنند. ذهنیت ناشی از تفکر درباره حیوانات یا اشیاء ترسناک ممکن است باعث ایجاد احساس بیماری، حالت تهوع و ترس گردد. به عبارت دیگر، اگر شخصی از عنکبوت‌ها وحشت داشته باشد، او از تماس مستقیم با آن‌ها پرهیز کرده و تلاش می‌کند سریعا از محل حاضر فرار کند. در صورت حاد، حتی یک تصویر یا حتی بحث در مورد عنکبوت می‌تواند علائم ترس و ناخوشی را در فرد ایجاد کند.

علائم فوبیا

فوبیا می تواند تجربیات زندگی و کیفیت زندگی را محدود کند. این فوبیاها می توانند مانع ایجاد روابط معنادار شوند وافراد ممکن است در مواجهه با شرایطی که نمی‌خواهند در آنها قرار بگیرند، به دام انداخته شوند. برخی از علائمی که ممکن است نشاندهنده فوبیا باشند، شامل موارد زیر می‌شوند:

• تنگی نفس
• تشدید ضربان قلب
• لرزش
• احساس ضعف یا سرگیجه
• تعریق فزاینده
• تغییر رنگ پوست
• سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر
• نشانه‌های وحشت یا “هیستری” قابل مشاهده در هنگام مواجهه با موضوع فوبیا

پیشنهاد مطالعه: اختلال اضطراب فراگیر

فوبیای خاص در مقابل سایر اختلالات اضطرابی

هرچند اختلالات اضطرابی مختلف دارای علایمی چون سطوح بالای اضطراب، پاسخ‌های نامناسب و رفتارهای اجتنابی هستند، اما فوبی های خاص تنها در مواجهه با اشیا یا موقعیت‌های خاص ایجاد می‌شوند. وقتی یک فرد در پاسخ به محرک‌های خاصی دچار اضطراب می‌شود، گاهی اوقات اعتقاد به وجود اختلالات اضطرابی دیگر مانند اختلال اضطراب عمومی پیش می‌آید. با این حال، اگر اضطراب فرد به یک محدوده خاص محدود شود، ممکن است با یک فوبیای خاص روبرو باشد.

فوبیای خاص در مقابل پاسخ های عادی ترس

تمایز بین اضطراب “عادی” و یک فوبیای خاص ممکن است دشوار به نظر آید.اکثر افراد ترس‌هایی دارند که به نظر منطقی نیستند و احتمالا در مواجهه با این ترس‌ها اضطراب شدیدی تجربه می‌کنند. تفاوت اساسی بین اضطراب عادی و یک فوبیای خاص در این است که در فوبیای خاص میزان ترس می‌تواند کیفیت زندگی یا عملکرد فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

انواع فوبیای خاص

فوبیاها به پنج دسته مجزا تقسیم می شوند که هر دسته شامل چندین زیرگروه است. پنج دسته از فوبیاهای خاص عبارتند از:

فوبیای موقعیتی

در شرایط خاص باعث ایجاد اضطراب می شود که شامل آکروفوبیا (ترس از ارتفاع)، کلاستروفوبیا (ترس از قرار گرفتن در فضاهای محدود، ترس از پل ها و تونل ها و رانندگی) می شود.

فوبیا آسیب

شامل آسیب فیزیکی، جراحت یا محرک های خونی مانند دنتوفوبیا (ترس از دندانپزشک)، تریپانوفوبیا (ترس از سوزن) ،هموفوبیا (ترس از خون) می شود

فوبیای محیطی

فوبیای محیطی به ترس از ویژگی های طبیعی یا رویدادهای طبیعی اشاره دارد از جمله: آکوافوبیا (ترس از آب)، آستروفوبیا (ترس از رعد و برق)، نیکتو فوبیا(ترس از تاریکی)

فوبیای حیوانات یا موجودات زنده

این ها ترس هایی هستند که توسط حشرات، حیوانات یا سایر موجودات زنده ایجاد می شوند. برخی از گزینه های موجود در لیست عبارتند از: انتوموفوبیا (ترس از حشرات)، اوفیدیوفوبیا (ترس از مار)، آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت)

فوبیای دسته بندی نشده

فوبیای تطبیق نشده یک مجموعه گسترده از ترس‌ها را شامل می‌شود. این ترس‌ها شامل بیماری‌ها و شرایطی مانند: امتوفوبیا (ترس از استفراغ)، هیپوکندری (ترس از بیمار شدن)، تریپوفوبیا (ترس از سوراخ ها)،کولروفوبیا (ترس از پالایه‌ها و لباس‌های کاراکتر ها)، اوفتالموفوبیا (ترس از چشم‌ها)، ترسوفوبیا (ترس از خفگی) و دموفوبیا (ترس از جمعیت) است.
یک درمانگر می‌تواند با شناسایی عوامل اساسی این بیماری به شما کمک کند و شما را راهنمایی کند تا چگونگی مدیریت موثر این شرایط را یاد بگیرید.

پیشنهاد مطالعه: آشنایی با اختلالات خلقی

علل فوبیای خاص

عوامل متعددی می توانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند، از جمله:
عملکرد مغز: تغییرات در عملکرد مغز ممکن است باعث ایجاد فوبیا شود.
عوامل ژنتیکی و محیطی: افراد ممکن است فوبیا را از خانواده به ارث ببرند، همچنین زندگی با افرادی که دارای اختلالات خاص هستند، ممکن است باعث یادگیری رفتارهای مشابه شود.
تجربیات گذشته: بیشتر فوبیا‌ها از تجربیات منفی گذشته آغاز می‌شوند. به عنوان مثال، برخورد با نیش مار ممکن است باعث شعله‌ور شدن اوفیدیوفوبیا شود.
خلق و خو: عوامل خلق و خوی نیز نقش مهمی در پدیدار شدن فوبیاها ایفا می‌کنند. افرادی که دارای ویژگی‌های شخصیتی مانند روان رنجور خویی و بازداری رفتاری هستند، بیشتر در معرض ابتلا به چنین اختلالاتی هستند.

تشخیص فوبیای خاص

ترس و یا اضطراب در مواقعیت‌های مشترک از قبیل سخنرانی عمومی، امری طبیعی است. اما تفاوت قابل توجه ای میان علائم اضطراب کوتاه‌مدت و فوبیا وجود دارد.
همه فوبیاها ویژگی‌های مشترکی دارند، بنابراین برای تشخیص آنها باید معیارهای زیر رعایت شود:

• مواجهه با یک شی یا موقعیت همیشه باعث ناراحتی شدید می‌شود.
• هنگامی که منبع ترس ارائه می‌شود، واکنش شدید و فوری اتفاق می‌افتد.
• مواجهه با منبع فوبیا باعث ترس نامناسب، غیرمنطقی و مداوم می‌شود که نمایانگر تهدید واقعی نیست.
• این اختلال زندگی روزمره بیمار را مختل می‌کند.
• پزشک سایر اختلالات مانند اختلال وسواس فکری-اجباری یا آگورافوبیا را به عنوان علت فوبیا رد می‌کند
• علائم خاص فوبیا حداقل شش ماه طول کشیده است.

درمان فوبیای خاص

وقتی فوبیاهای خاص به اندازه‌ای جدی تنش و تأثیرات منفی در زندگی روزمره فرد ایجاد می‌کنند، فهم رویکردها و مدیریت آنها بسیار حیاتی است. با دسترسی به اطلاعات صحیح و راهنمایی‌های مناسب، افراد می‌توانند این چالش‌ها را درک کرده و راه‌حل‌های مناسب برای آن‌ها پیدا کنند. فوبیاهای خاص اغلب با مواجهه درمانی قابل درمان می‌باشند. گاها با توجه به شدت علائم، استفاده از دارو نیز توصیه می‌شود. تاخیر در بهبودی به واسطه سطوح متفاوت اضطراب پیرامون فوبیای خاص متفاوت است. اما خوشبختانه، امکان درمان و مدیریت این اختلالات روانی وجود دارد. روان درمانی، درمان دارویی یا ترکیبی از این دو درمان می تواند به بیمار مبتلا به فوبیا کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشد. فوبیای خاص اختلالات رایجی هستند که ممکن است زندگی روزمره فرد را مختل کنند. با این حال شناسایی آنها نسبتا آسان است زیرا بیماران از وجود مشکلات خود آگاه هستند و درمان معمولاً موفقیت آمیز است.