اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic personality disorder) یکی از اختلالات شخصیتی است که با الگوهای ثابت رفتاری نمایشی، هیجانی و تحریک پذیری مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال تمایل دارند که مورد توجه دیگران قرار گیرند و رفتارهای پررنگ و نمایشی از خود نشان دهند. این اختلال ممکن است منجر به مشکلات در روابط شخصی و حرفه‌ای شود. درمان مناسب این اختلال می‌تواند به فرد کمک کند تا روابط سالم‌تری را تجربه کند و در زندگی روزمره خود موفق‌تر عمل کند.
اختلال شخصیت نمایشی چیست؟
یکی از ویژگی‌های بارز افراد مبتلا به این اختلال، تمایل آنها به جلب توجه و تمرکز بر خودشان در هر موقعیتی است. آنها به دنبال این هستند که مرکز توجه دیگران باشند و همه نگاه‌ها را به سمت خودشان جلب کنند. به عبارت دیگر، آنها انتظار دارند که خودشان مرکز و کانون توجه هر فردی باشند و نظرات و انتظارات آن فرد یا افراد به سمت آنها متمرکز شود.
شاید برای شما این سوال مطرح شده باشد که آیا تمام افرادی که به دنبال تایید و توجه دیگران هستند درگی این اختلال هستند؟ این نیاز به تأیید و توجه در تمام انسان‌ها وجود دارد، اما مسئله اصلی در این اختلال ، افراط در این نیاز است. افراد مبتلا به این اختلال، به طور مفرط به دنبال جلب توجه و تأیید دیگران هستند، به گونه‌ای که برای افراد دیگر که این اختلال را ندارند، ممکن است آزاردهنده باشند. این افراد دچار میل به افراط‌گری در این زمینه هستند که مشکلات و اختلالات روانی را به وجود می‌آورد.در ادامه این مقاله به بررسی علایم و علل این اختلال می پردازیم.
نشانه های اختلال شخصیت نمایشی
افرادی که با اختلال شخصیت نمایشی روبرو هستند، ممکن است علائم و صفاتی از جمله تلاش برای جلب توجه دیگران و اهمیت دادن به نظرات و انتظارات آنها را نشان دهند. اگر فرد بیش از ۴ تا ۵ از این علائم را تجربه کند، توصیه می‌شود به یک روان‌درمانگر مراجعه کند تا بهبودی در وضعیت خود داشته باشد.
- افرادی که به اختلال شخصیت نمایشی مبتلا هستند، معمولاً ناتوان در بیان عواطف خود هستند و از جملات احساسی برای صحنه‌سازی استفاده می‌کنند.
- یکی از مشکلاتی که با این افراد ممکن است مواجه شویم، تنوع طلبی است. آنها به دنبال تنوع در زندگی خود هستند، زیرا فاقد غنای درونی هستند و درون خود را با این تنوع طلبی می خواهند پر کنند
- بر اساس یک تحقیق انجام شده در دانشگاه استنفورد در سال ۲۰۱۴، مشخص شد که بیشتر این افراد دچار اختلال جنسی هستند و در صورت ورود به روابط زناشویی، ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند و رابطه موفقیت آمیزی نداشته باشند.
- افرادی که دچار اختلال شخصیت وسواسی هستند، به طور معمول به این افراد جذب می‌شوند. این افراد به دلیل داشتن ویژگی‌هایی که خودشان ندارند، به افراد با اختلال شخصیت نمایشی جذب می‌شوند. ویژگی‌هایی همچون شیک‌پوشی، خوش‌برخوردی، پرحرارتی و خوش‌صحبتی، اغلب به عنوان ویژگی‌های جذاب افراد نمایشی مورد توجه قرار می‌گیرند. اما این ویژگی‌ها به تنهایی نمی‌توانند پایه‌ای برای یک رابطه پایدار و سالم باشند بنابراین، پس از آغاز یک رابطه یا ازدواج، ممکن است با مشکلات و اختلافات روبرو شوند.
- مسئله اصلی در این افراد، خستگی زودرس آنها است. انرژی انسان‌ها محدود است و در صورت صرف آن برای جذب دیگران، زود خسته می‌شوند. به همین دلیل، تمرکز آنها بر روی جذب و جلب توجه دیگران است و پس از صرف کل انرژی در این فعالیت، برای برقراری یک رابطه سالم و پایدار، انرژی کافی برای آنها باقی نمی‌ماند.
- این افراد به دلیل عدم درک مفهوم روابط و همچنین عدم آگاهی از ماهیت آن، رفتارهای نامناسبی از خود نشان می‌دهند.
- افراد با شخصیت نمایشی، نقشی که بازی می‌کنند، مانند این است که یک ماسک بر روی صورت خود قرار داده و به نوعی یک شخصیت جایگزین برای خود ایجاد می‌کنند.
- در این افراد، نقش اعتماد به نفس و به عبارتی خودشناسی از بین می‌رود.
- این افراد عاشق توجه دیگران هستند و در این مسیر به شدت آسیب می‌بینند. این افراد مستعد رفتار های تکانشی هستند برای مثال اگر این افراد آنچه را که می‌خواهند از شما دریافت نکنند، به شدت ممکن است با شما برخورد کنند و حتی اقدام به تخریب شخصیت شما نمایند.
- یکی از رفتارهای این افراد، مظلوم نمایی است. آنها سعی می‌کنند خود را به عنوان فرد مظلوم نشان دهند تا توجه شما را جلب کنند و برای این کار انرژی زیادی صرف می‌کنند.
- این افراد تخصص دارند در ایجاد تغییراتی که دیگران را شگفت‌زده کند. آنها قابلیت تطبیق با شرایط و موقعیت را نشان نمی‌دهند و رفتارشان پیش‌بینی‌نشده است.
- همانطور که بازیگران سینما قبل از ورود به صحنه، تمرین‌های مکرری انجام می‌دهند، این افراد نیز قبل از ورود به محیطی جدید، بارها در ذهن خود تکرار می‌کنند که در این محیط چه کارهایی باید انجام دهند و چه چیزهایی باید بگویند.
- به دلیل داشتن شخصیت نمایشی، این افراد تمایل دارند نقش بازی کنند. انسان‌ها نیز به دلیل علاقه‌ی خود به تجربه‌ی چیزهای جدید، به سرعت در این روابط گول می‌خورند. اگر با این افراد رابطه برقرار کنید ممکن است آسیب ببینید و پس از پایان رابطه، تنش‌هایی را تجربه کنید.
- این افراد به سرعت به پوچ‌گرایی می‌رسند، زیرا ذهنیت‌هایی را در خود پرورش می‌دهند که با ارزش‌ها و انتظارات اجتماعی و جامعه همخوانی ندارند. این تعارض باعث می‌شود که آنها به پوچی و افسردگی دچار شوند. این موضوع نشان می‌دهد که چرا این افراد عصبی و بداخلاق هستند و به طور مداوم شکایت و انتقاد می‌کنند.
- این افراد به سرعت با دیگران صمیمی می‌شوند، اما دلیل این صمیمیت دو جنبه دارد: یکی آگاهانه و دیگری ناآگاهانه. آنها از هر دو کانال به دیگران نزدیک می‌شوند تا ابتدا به خودشان ثابت کنند که قادرند دیگران را به خود جذب کنند و سپس در صورت تأثیرگذاری بر دیگران، تأییدیه را از آنها دریافت کنند. این نوع صمیمیت می‌تواند مخرب باشد، زیرا این افراد ارزشی برای شما قائل نمی‌شوند و تنها مرجع ارزیابی در این رابطه خودشان هستند.
- این افراد با توجه به محیط اطراف خود، تلاش می‌کنند تا خودشان را به نحوی برجسته نشان دهند و با انواع افراد، سعی در هماهنگی داشته باشند تا توجه آنها را به خود جلب کنند. این رفتار ممکن است باعث ایجاد مشکلات شود. این افراد دارای نگرش فراخوان‌گرایانه هستند و به دنبال انتخاب بهترین‌ها هستند، مثلاً هنگام برگزاری یک رویداد، سعی می‌کنند بهترین ها را فراهم کنند یا در انتخاب شریک زندگی خود نیز به دقت عمل می‌کنند.
- این افراد با جذابیت‌های خود، در ابتدا سعی می‌کنند فرد مورد نظر را جذب کنند، اما به محض اینکه متوجه می‌شوند که فرد مقابل نیز به آنها علاقه مند است، به سرعت احساس خستگی و بی‌اعتمادی می‌کنند و رابطه را به طور ناگهانی قطع می‌کنند. بنابراین، توصیه می‌شود که در روابط خود با دقت عمل کنید.
- اختلال شخصیت نمایشی، یک اختلال روانی است که در آن فرد دچار بحران هویتی می‌شود. این افراد به دلیل تاثیر پذیری بیش از حد از محیط اطراف خود، در تلاش هستند تا هویت خود را به نحوی تطبیق دهند که ممکن است باعث ایجاد بحران هویتی شود. این بحران هویتی می‌تواند باعث تغییر هویت فرد شود و او را به دنبال یافتن هویت جدیدی ببرد.
- از دیگر ویژگی‌های افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی، استفاده از روش‌های مختلفی برای جلب توجه دیگران است. این افراد برای جلب توجه، از پوشش خاص و گاهاً محرک، نوع بیان متفاوت و حرکات و رفتار اغراق آمیز استفاده می‌کنند. در جمع‌ها، با شروع نوع گفتمان متفاوت با دیگران، به وسیله صدای بلند، عشوه‌گری، صحبت‌های فانتزی و نمایش خودشان به عنوان مبادی آداب، سعی در جلب توجه دیگران دارند.
- مکانیزمی که این افراد برای خودشان در نظر می‌گیرند و لحاظ می‌کنند، یک مکانیزم جالب است. اگر به هر دلیلی در جمعی پذیرفته نشوند و اهداف درونی خود که دنبالشان هستند را به دست نیاورند، ابتدا شروع به توبیخ خود می‌کنند. برخوردهای توبیخی از خودشان شروع می‌شود و به خودشان ناسزا گفتن و برخوردهای منفی با خودشان داشتن، گفت‌و‌گوی منفی با خود داشتن، مثل: “مگرچه اشتباهی داشتم که انقدر جذاب نبودم که دیگران من را ببینند”، یعنی به نوعی سرزنش منفی از خود در درون آنها شکل می‌گیرد.
- مرحله بعد از توبیخ خود، آنها را به زیر تیغ توبیخ و نقد می‌برد و سپس به نقد و حمله به دیگران می‌پردازد و با خودشان می‌گویند: “درست است که من اینطوری و این چنین بودم، اما آنها افراد نادانی بودند و زیبایی‌شناسی بلد نبودند”. البته این که خود را نقد کنید یا دیگران را نقد کنید بسته به نوع شخصیت افراد متفاوت است. این نوع نقد یک مکانیزم دفاعی است به نام فرافکنی که به آن فرافکنی از خود یا فرافکنی از دیگران گفته می‌شود، یعنی توپ را در زمین خودتان بیندازید یا در زمین دیگران.
پیشنهاد مطالعه: اختلال شخصیت خودشیفته
شیوع اختلال شخصیت نمایشی
اختلال شخصیت هیستریونیک یکی از انواع اختلالات شخصیت است که در جمعیت عمومی با شیوع حدود 2 تا 3 درصد شایع است. این اختلال می‌تواند به صورت جداگانه یا همراه با دیگر اختلالات شخصیتی دیده شود. بر اساس تحقیقات، زنان چهار برابر بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به اختلال شخصیت هیستریونیک قرار دارند. این نکته نشان‌دهنده تفاوت‌های جنسیتی در شیوع این اختلال است و نیازمند بررسی‌های بیشتر در این زمینه است.
علت اختلال شخصیت نمایشی
اختلال شخصیت نمایشی یک اختلال روانی است که اغلب به عنوان اختلال شخصیت هیستریک نیز شناخته می‌شود. این اختلال ممکن است به دلیل تجربه تلخ کودکی باشد که مورد توجه قرار نگرفته است و به زمانی اشاره دارد که تجربه‌های ناخوشایند کودکی که در آن کودک مورد توجه دیگران قرار نگرفته است، می‌تواند منجر به بروز این اختلال شود. اما در برخی موارد نیز عکس آن رخ می‌دهد، به این معنی که پدر و مادر در کودکی بسیار به آن توجه می‌کردند و این افراد آموخته‌اند که برای جلب توجه باید یک سری کار ها را اجرا کنند.
در مراحل رشد بین ۳ تا ۵ سالگی، والدین کودکان را مجاب می‌کنند که در حضور دیگران ووجودشان را ابراز کنند. این تجربه در ذهن آنها حک می‌شود و ممکن است در بزرگسالی منجر به بروز و ظهور این اختلال شود. به عنوان مثال، اگر در یک خانواده دختری وجود داشته باشد که در سن ۳ تا ۵ سالگی رابطه دختر با مادرش سرد باشد، به هر دلیلی دختر سعی می‌کند به سمت پدر گرایش پیدا کند و برای جلب توجه پدر، حرکات نمایشی انجام می‌دهد که تحسین پدر را به دست آورد. این مسئله در بزرگسالی می‌تواند منجر به بروز این اختلال شخصیت نمایشی شود. اگر این مسئله در سن ۳ تا ۵ سالگی در وجود کودک حک شده باشد، می‌تواند بخشی از شخصیت او در بزرگسالی باشد که نیاز به درمان دارد.
تحلیل رفتار فرویدی یکی از تحلیل‌های دقیق و پرکاربرد در روانشناسی است. بر اساس نظریات فروید، اگر در دوران کودکی فرد از حمایت والدین خود محروم شود، ممکن است به یک وضعیت ناامن و ناخوشایندی وارد شود. این ناامنی ممکن است تا دوران بزرگسالی باقی بماند و باعث شکل‌گیری الگوهای رفتاری منفی شود. افراد ممکن است در تلاش باشند تا این ناامنی را پوشش دهند و با استفاده از جذابیت‌های جسمی و جنسی، سعی کنند این خلاء روحی را پوشش دهند. علاوه بر این، نقش ژنیک هم می‌تواند در فرآیند شکل گیری این اختلال تاثیرگذار باشد.