از نظر هیویت و فلت کمال گرایی دارای سه بعد می باشد که شامل کمال گرایی خویشتن مدار، کمال گرایی دیگر مدار و کمال گرایی جامعه مدار می شود.
کمال گرایی خویشتن مدار (Self oriented)
افرادی که این بعد از کمال گرایی را دارند بر این باور هستند که من باید بهترین باشم ، کار هایم را به صورت ایده آل ارائه بدهم ، والد نمونه باشم و…
تمرکز اصلی این دسته از افراد کمال گرا بر خودشان می باشد و فکر می کنند که باید استاندارد هایی بالایی داشته باشند . دسته ای از این افراد سعی درنشان دادن موفقیت هایشان دارند تا دستاوردهایشان را ترویج دهند اما دسته ای دیگر به دلیل اینکه در کنار موفقیت ها نواقص دیگری نیز دارند سعی در پنهان کاری دارند و همین نیز باعث می شود که کمال گرایی برای شان دردسرساز شود و سبب پررنگی سایر مشکلات و بیماری های روانی شود.
کمال گرایی خویشتن مدار می تواند ماحصل والدینی باشد که کمال گرایی دیگر مدار دارند .والدینی که معتقدند فرزند من باید همیشه و همه جا بهترین باشد.
کمال گرایی دیگر مدار ( Other oriented)
افرادی که دارای این بعد از کمال گرایی هستند بیشتر سرمایه گذاری روانی شان بر این مبنا است که افرادی که اطراف من هستند باید بهترین باشند ، باید به بهترین نحواحسن رفتار کنند و…
این بعد از کمال گرایی همپوشانی بسیاری با کمال گرایی خودشیفته دارد . تفکر افراد کمال گرا خودشیفته این است که من بهترین هستم اما مهم تر از آن این است که اطرافیان من باید بهترین باشند . این افراد طلب استاندارد های بالایی از دیگران دارند.
کمال گرایی جامعه مدار (SOCIAL ORIENTED)
بسیاری از بیماری های روانپزشکی بر خود فرد متمرکز نیست بلکه بر دوگانه ای متمرکز است به عبارت دیگر فرد به دلیل دیگری که در کنار او است دچار حالات بیماری می شود . در مبحث کمال گرایی نیز این دوگانه بدخیم صدق می کند .
برای مثال در زوجین اگرخانم کمال گرا باشد و در تک تک مراحل زندگی نه تنها از خود بلکه از همسرش نیز انتظار بهترین ها را داشته باشد و استاندارد های سختی برای او تعیین کند سبب ایجاد مشاجرات و حتی مشکلات زناشویی می شود . همسر این خانم به مرور زمان وقتی که نتواند استاندارد های بالای او را برآورده کند دچار بدخیمی روحی می شود . این مثال حتی در روابط مادر- فرزندی یا پدر- فرزندی نیز صدق می کند . زمانی که فرزند نتواند معیار های بالای والدین خود را برآورده کند به مرور زمان سرخورده می شود ، این روند حتی می تواند منجر به این شود که فرزند برای حفظ خلقیات خود به اشتباه به مواد مخدر روی آورد .
رابرت زاینس در مقاله ای به نام Social facilitation به این موضوع پرداخت که حتی حیوانات نیز زمانی که می دانند حیوان دیگری آن ها را مشاهده می کند بسیار بهتر عمل می کنند چه برسد به انسان ها . پس با توجه به یافته های رابرت زاینس می توان گفت که انسان ها تاثیرپذیر هستند . در زمینه کمال گرایی اگرفرد به دلیل اینکه دیگری ناظر او است سعی کند که به بهترین نحو ممکن عمل کند درست است که در وهله اول نشان از تاثیرپذیری او باشد اما ممکن است به مرور زمان این مسئله برای او درونی شود به عبارت دیگر فرد حتی زمانی که دیگری بر اون ناظر نباشد نیز سعی می کند کارها را به بهترین شکل انجام دهد تا نظر اطرافیان خود را جلب کند و جایگاه بهتری داشته باشد .
اگر استاندارد های بالایی دارید چشمان خود را ببندید و لحظه ای با خود فکر کنید که آیا این استانداردهایی که برای خود تعریف کرده اید را خودتان دوست دارید ، خواسته خودتان است یا به خاطر گفته های دیگرانی که کنارتان هستند مثل پدر،مادر،همسر یا حتی جامعه این معیار ها را برای خود تعیین کرده اید؟ اینکه خود سعی در بهترین بودن دارید یا به خاطر اینکه دیگران را ناظر اعمال خود می دانید به صورت کمال گرایانه رفتارمی کنید بسیار مهم است . این جا است که مرز بین کمال گرایی خود محور و جامعه محور از هم جدا می شود.
پرسشنامه استاندارد کمال گرایی هویت و فلت (1991)
این پرسشنامه شامل سه بعد (کمال گرایی خویشتن مدار، کمال گرایی دیگر مدار، کمال گرایی جامعه مدار) است. پرسشنامه مذکور در برگیرنده 30 گویه است و به گونه تفکیکی و با استفاده از مقیاس پنج درجه ای لیکرت کمال گرایی را مورد سنجش قرار می دهد.
هرعبارات را بادقت بخوانید و با گذاشتن علامت در مقابل هر کدام میزان موافقت یا مخالفت خود را با آن عبارت مشخص سازید.
| ردیف | عبارات | کاملا موافقم | موافقم | بی نظرم | مخالفم | کاملا مخالفم |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | نمي‌توانم حتي يك اشتباه را در كارم تحمل كنم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 2 | به چيزي كمتر از كامل و ايده آل بودن قانع نمي‌شوم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 3 | هر چقدر كاري را خوب انجام داده باشم باز هم از عملكردم ناراضي هستم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 4 | احساس مي‌كنم هميشه بايد در زندگي (خانواده، كار و غيره) كاملاً موفق باشم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 5 | وقتي به هدفهايم مي‌رسم باز هم احساس نارضايتي مي‌كنم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 6 | اهداف و آرمانهايم بسيار عالي هستند. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 7 | حتی اگر به بهترین شکل کار کنم، ولی احساس مي‌كنم كاملاً درست انجام نداده‌ام. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 8 | اگر حتي يك اشتباه در كارم باشد ناراحت و آشفته مي‌شوم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 9 | در مورد هر كار جزئي كه انجام مي‌دهم ترديد مي‌كنم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 10 | احساس مي‌كنم خيلي مثبت گرا هستم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 11 | خیلی از بستگانم انتظار دارم كه كامل و ايده آل باشند. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 12 | وقتي از كسي مي‌خواهم كاري انجام دهد، اتنظار دارم آن را كامل و بي نقص انجام دهد. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 13 | حوصله كساني را كه براي بهتر و كامل‌تر شدن خودشان تلاش نمي‌كنند ندارم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 14 | نمي‌توانم اشتباه ديگران را تحمل كنم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 15 | هيچ وقت از عملكرد ديگران احساس رضايت نمي‌كنم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 16 | انتظار دارم ديگران همواره منظم و دقيق باشند. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 17 | وقتي كسي كاري را نصفه و نيمه، انجام مي‌دهد احساس مي‌كنم اصلاً انجام نداده است. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 18 | انتظار دارم ديگران باید به دنبال اهداف و آرمان‌هاي بسیارعالي باشند. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 19 | تصور مي‌كنم ديگران باید بتوانند انتظارات مرا بر آورده سازند. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 20 | نمي‌توانم نسبت به كساني كه براي تحقق اهداف و آرمان‌هاي عالي تلاش نمي‌كنند، احساس خوبي داشته باشم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 21 | اغلب خانواده ام از من انتظار دارند كامل و ايده آل باشم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 22 | حتی اطرافيانم انتظار دارند در هر كاري بایدكاملاً موفق شوم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 23 | وقتي كاري(حتی خوب) انجام مي‌دهم احساس مي‌كنم ديگران با ديدي انتقادي در مورد آن قضاوت خواهند كرد. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 24 | هر چقدر كاري را كامل و بي نقص انجام مي‌دهم باز هم ديگران انتظار دارند كه بایستی كامل تر و بهتر انجام دهم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 25 | احساس مي‌كنم ديگران بيش از حد از من توقع دارند. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 26 | در كودكي هرگاه كاري را كاملاً درست انجام نمي‌دادم، سریع سرزنش و تنبيه مي‌شدم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 27 | والدينم هيچ وقت اشتباهات مرا ناديده نگرفتند. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 28 | والدينم در گذشته از من مي‌خواستند كه در هر كاري و هر چيزي بهترين باشم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 29 | تصور مي‌كنم كه هرگز نمي‌توانم انتظارات و توقعات عالی خانواده‌ام را برآورده سازم. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
| 30 | اغلب اگر اشتباهي از من سر بزند ديگران به ديده حقارت و منفی، به من نگاه مي‌كنند. | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
مولفه ها و سوالات مربوط به هر مولفه
- کمالگرایی خویشتن مدار: سوالات 1تا 10
- کمال گرایی دیگر مدار: سوالات 11 تا20
- کمال گرایی جامعه مدار: سوالات 21 تا 30
روش نمره گذاری
- کاملا موافق: 5
- موافق: 4
- نظری ندارم: 3
- مخالف: 2
- کاملا مخالف: 1
تفسیر پرسشنامه طبق مولفه
مقیاس های سه گانه به ترتیب10و50 است.یعنی کسی که نمره 10را بدست آورده است دارای کمترین میزان کمال گرایی وکسی که نمره50 را کسب نموده دارای بیشترین میزان کمال گرایی در هر یک از سه بعد کمال گرایی می باشد.
تحلیل ( تفسیر) بر اساس میزان نمره کل پرسشنامه
بر اساس این روش از تحلیل شما نمره های به دست آمده را جمع کرده و سپس بر اساس اطلاعات زیر قضاوت کنید.
- پایین ترین حد نمره: 30
- حد متوسط نمرات: 90
- حد بالای نمرات: 150
الف. چنانچه نمره محاسبه شده بین 30 تا 60 باشد، نشانه کمال گرایی در فرد در حد پایین می باشد.
ب. چنانچه نمره محاسبه شده بین 60 تا 90 باشد، کمال گرایی در فرد متوسط می باشد.
ج. چنانچه نمره محاسبه شده 90 به بالا باشد، کمال گرایی در فرد بالا می باشد.