تنبلی پدیده رایجی است که در آن فرد تصمیم به انجام کاری می گیرد اما مدام آن را به تعویق می اندازد و ترجیح می دهد به جای تلاش برای انجام آن زمان خود را صرف گشت و گذار در شبکه های اجتماعی، بازی های کامپیوتری، تماشای تلویزیون یا تماس تلفنی کند. طبق آمار منتشر شده حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد جمعیت جهان با پدیده تنبلی دست و پنجه نرم می کنند برخلاف تصور افراد تنبلی فراتر از مایل نبودن به انجام کاری است و گاهی ریشه های عمیق روانی دارد. تنبلی تبعات زیادی را برای فرد ایجاد می کند که در وهله اول زندگی شخصی او و در وهله بعدی جمع و جامعه را درگیر می کند بنابراین توصیه می شود که در صدد شناخت ریشه ها و درمان آن گام برداشته شود.
علت تنبلی چیست؟ چرا فرد میل و رغبتی برای انجام کارها ندارد؟
- تنبلی دلایل متعددی دارد که یکی از این دلایل افسردگی است. برای درک بهتر به این مثال توجه کنید، دانش آموزی را در نظر بگیرید که با وجود نزدیک شدن امتحانات پایان ترم و آگاهی از حجم بالای مطالب امتحانی و با وجود اینکه مدام استرس امتحان را دارد شروع به مطالعه نمی کند، این فرد دلیل تنبلی خود را متوجه نمی شود اما زمانی که در سابقه روانی این دانش آموز کنکاش می کنیم متوجه می شویم که او درگیر افسردگی است و همین مسئله عامل تنبلی او محسوب می شود. یکی از کارهایی که افسردگی انجام می دهد این است که انگیزه فرد را برای کار و تلاش از بین می برد. مسئله دیگری که افسردگی مسبب آن است بدبینی است، گاهی افراد افسرده دچار بدبینی نیز می شوند و این بدبینی موجب می شود دست به انجام کاری نزنند زیرا نسبت به آن دید مثبتی ندارند.
- کمالگرایی عامل دوم تنبلی است. افرادی که مدام کارها را به تعویق می اندازند و انجام نمی دهند ممکن است دچار کمال گرایی باشند. کمال گرا ها افرادی هستند که می خواهند در هر کاری بهترین باشند، بهترین لباس را بپوشند، بهتره نمره را در ارزیابی دریافت کنند، بهترین رفتار و کلام را داشته باشند، این افراد به کمتر از بهترین قانع نیستند و از جایی که همیشه شرایط برای بهترین بودن فراهم نمی شود، این افراد سرخورده شده و پیگیر انجام کارها نمی شوند. افراد کمال گرا به دنبال تحسین شدن و استاندارد های بالا هستند بنابراین با محقق نشدن این مسائل دست به انجام کاری نمی زنند.
- افرادی که در خانواده هایی رشد یافته اند که در کودکی مدام به آن ها دستورات و خواسته های عجیب القا شده است و استقلال آن ها به رسمیت شناخته نشده است، معمولا دچار تنبلی می شوند. در چنین مواردی فرد قدرت نه گفتن را از دست می دهد و برای جبران سختی های دوران گذشته سعی می کند از زیر انجام دادن کارها شانه خالی کند. در روانشناسی به این پدیده پرخاشگری انفعالی گفته می شود.
- ترس از شکست نیز می تواند از علل تنبلی باشد، در این مورد فرد تصور می کند اگر کاری را شروع کند در آن شکست خواهد خورد بنابراین از انجام کار اجتناب می کند.
- افرادی که خود انضباطی کافی ندارند، معمولا کارهای خود را به تعویق می اندازند و با پدیده تنبلی مواجه می شوند. این افراد در زندگی الویت بندی، قاعده مندی، قانون و برنامه ریزی مشخصی ندارند بنابراین درک درستی از زمان ندارند و مدام کارهایشان را به تعویق می اندازند زیرا درک درستی از برنامه ها و مسیر پیشبرد کارهایش ندارند.
- پیش نویس پایان باز یکی دیگر از علل تنبلی محسوب می شود. فردی که از کودکی پیش نویس غلط پایان باز را دارد، کارهایش را به تعویق می اندازد. در این حالت فرد قصد انجام کاری را دارد اما نحوه انجام آن را بلد نیست. برای مثال: فردی قصد دارد مقاله ای را بنویسد اما منابع و مهارت های مورد نیاز را نمی شناسد. برای جلوگیری از این مسئله لازم است مهارت انجام آن کار را یاد بگیرید تا بتوانید آن را به انجام برسانید.
- عدم انگیزه کافی برای انجام کار یا نتیجه کار از علل دیگر به تعویق انداختن کارها است. کسی که برای انجام کاری شوق و انگیزه ای ندارد به سمت انجام آن گامی بر نخواهد داشت، ریشه این مسئله در کودکی و والدین سختگیر فرد است.
طبق تحقیقات انجام شده یکسری مدارهای سرزنشی در مغز وجود دارد که بازدارنده های قوی برای موفقیت هستند. این مدارها در دوران کودکی و با سختگیری بیش از حد والدین در مغز فرد شکل می گیرند. این افراد در ابتدا شروع قوی دارند اما به مرور کار را رها می کنند. - هیجان مدار بودن یکی دیگر از علل تنبلی است، فردی که محاسبه گر نیست و بر اساس هیجانات خود و عوامل بیرونی کاری را آغاز می کند و به سرعت انگیزه خود را از دست داده و از انجام کار منصرف می شود، دچار تنبلی نیز می شود.
- لذت طلبی یا لذت خواهی نیز از دلایل مهم به تعویق انداختن کارها محسوب می شود زیرا موجب می شود فرد بخواهد از لحظه حال لذت ببرد و لذت خود را با سختی انجام کار جایگزین می کند.
پیشنهاد مطالعه: کلینیک روانشناسی
راهکارهای غلبه بر تنبلی
- تعیین اهداف کوتاه مدت و میان مدت: به منظور غلبه بر تنبلی می توانید اهداف بلند مدت خود را به گام های کوچک و قابل دستیابی تقسیم کنید و پس از انجام هر یک متوجه می شوید که هدف به اندازه ای که تصور می کردید غیرممکن نبود.
- تعیین پاداش یا جایزه: پس از انجام هر کار کوچک یا برداشتن گامی برای هدفتان به خود پاداشی دهید مانند تماشای یک قسمت از سریال مورد علاقه تان.
- تلاش کنید به کمک درمانگر کمال گرایی خود را به حداقل برسانید زیرا انجام دادن یک کار کوچک بهتر از انجام ندادن هیچ کاری است.
- سعی کنید برای خود کارهای ملال آور و خسته کننده را جذاب و انرژی بخش کنید برای مثال اگر ورزش کردن برای شما سخت و طاقت فرسا است تلاش کنید از برنامه های تناسب اندام استفاده کنید تا بتوانید میزان کالری را که می سوزانید رصد کنید اینکار موجب انگیزه بیشتر در شما می گردد.
به طور کلی برخی از دلایل تنبلی با ارائه راهکار برطرف می شود اما برای برطرف کردن برخی از علل آن باید به متخصص و درمانگر مراجعه کنید.