اختلال خوردن شامل اختلال در تعامل ذهن و بدن نسبت به غذا، وزن یا ظاهر است که در زندگی روزمره انسان تاثیرات منفی بسیاری ایجاد می‌کند. این اختلالات به دلیل تلاقی عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی به وجود می‌آیند و نه تنها بر فرد بلکه بر خانواده و جامعه نیز تأثیرگذارند.
بهبود و درمان اختلالات خوردن نیازمند حمایت فراگیری از جمله خانواده، دوستان، جامعه و تیم‌های حرفه‌ای از پزشکان، تغذیه‌شناسان و روانشناسان می‌باشد. اختلالاتی چون بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و دیگر اختلالات مرتبط نشانه‌های جدی از عدم تعادل در رفتارهای خوردن و مدیریت وزن هستند. این اختلالات به طور مکرر با بیماری‌های روانی دیگری همچون افسردگی، اضطراب و اختلال وسواسی-اجباری همزیستی دارند. عواقب این اختلالات بسیار جدی بوده و ممکن است به زندگی فرد لطمه وارد کنند. اختلالات شایع خوردن شامل بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری است که در ادامه این مقاله به بررسی آنورکسیا (کم اشتهایی عصبی) و بولیمیا (پراشتهایی عصبی) می پردازیم:
پرخوری عصبی (بولیمیا)
اختلالات خوردن اغلب در دوران نوجوانی ظاهر میشود، اما علائم آن معمولا با انتظارات والدین همخوانی ندارد. متأسفانه بسیاری از اختلالات خوردن تشخیص داده نمی‌شوند و به درستی درمان نمی‌شوند زیرا والدین علائم هشدار دهنده را شناسایی نمی‌کنند.
پرخوری عصبی یک نوع اختلال تغذیه است که با الگوهای خوردن بیش ازحد و سپس رفتارهایی برای خنثی کردن این مصرف اضافی غذایی شناخته میشود. این می تواند شامل پاکسازی از طریق استفراغ، روزه گرفتن، فعالیت ورزشی بیش از حد یا بهره‌برداری از داروهایی مانند ملین‌ها و دیورتیک‌ها برای جلوگیری از افزایش وزن باشد.
در افراد مبتلا به پرخوری، مصرف مسهل‌ها به دو صورت متداول است: یا با استفراغ عمدی پیش از یا پس از پرخوری، یا به‌طور منظم و روزانه. عملکرد اصلی این داروها در دفع آب بدن است، که باعث کاهش وزن از طریق افزایش ادرار یا اسهال میشود. استفاده از این داروها ممکن است به برخی احساس پاکیزگی از مواد غذایی مصرفی دهد اما همزمان می‌تواند منجر به پرخوری بیشتر و اختلال‌های گوارشی شود. چرخه پرخوری و سپس پاکسازی ممکن است به صورت اجباری ادامه یابد و از جنبه‌هایی شبیه به اعتیاد به مواد مخدر به نظر بیاید.
پرخوری عصبی معمولابعد از یک دوره رژیم غذایی آغاز میشود، هنگامی که فرد احساس عدم کنترل می‌کند و در یک بازه زمانی کوتاه مقدار زیادی از غذا مصرف می‌کند. پس از آن، اغلب احساس گناه و شرم می‌کند و به منظور جلوگیری از افزایش وزن به رفتارهای جبرانی روی می‌آورد.در اغلب موارد، افراد مبتلا به بولیمیا توانایی حفظ وزن طبیعی خود را دارند که این امر به آن‌ها اجازه می‌دهد تا سال‌ها این اختلال را پنهان نگه دارند. بسیاری از افراد مبتلا به بولیمیا حتی تا دوره‌های سنی ۳۰ تا ۵۰ سالگی نیز به دنبال درمان و کمک حرفه‌ای نمی‌روند.
این رفتارها بسیاری از مواقع پنهان بوده و افراد مبتلا به پرخوری عصبی ممکن است تلاش کنند تا عادات غذایی و ورزشی خود را پنهان نگه دارند. به همین دلیل، اختلال پرخوری عصبی ممکن است برای مدت زمان طولانی بدون شناسایی باقی بماند.
در افراد مبتلا به اختلالات خوردن، مشکلات مرتبط با سلامت دهان و دندان نیز می‌تواند نشان‌دهنده‌ی اثرات جانبی این اختلالات بر روی سلامت کلی بدن باشد.این اتفاق اغلب به دلیل رفتارهای نادرست و خطرناک مرتبط با پرخوری عصبی رخ می‌دهد. به عنوان مثال، استفراغ خودساخته و استفاده از دیورتیک‌ها یا ملین‌ها که انجام آن‌ها به منظور کنترل وزن یا جبران مصرف غذای اضافی است، می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات جدی در دهان و دندان شود. این روند می‌تواند منجر به تغییرات سطح اسیدیته دهان، خراشیدگی‌های اسیدیته- مرتبط با استفراغ مکرر و آسیب لثه و تاج دندان شود و می‌تواند مینای دندان را فرسایش داده و باعث ایجاد حفره، تغییر رنگ و از دست دادن دندان شود.
علت پرخوری عصبی چیست؟
علت دقیق بولیمیا مشخص نیست. احتمالا ژن‌ها نقشی در بروز بولیمیا و اختلالات خوردن دیگر دارند. همچنین وضعیت روانی و تاریخچه خانوادگی نقش مهمی می‌توانند داشته باشند. فشارهای اجتماعی برای لاغر شدن نیز ممکن است تأثیرگذار باشند.
علائم پراشتهایی عصبی
- ترس از عدم تایید دیگران در صورت آشکار شدن بیماری
- نوسانات خلقی، تغییر در شخصیت، طغیان عاطفی یا افسردگی
- خودآزاری، سوء مصرف مواد یا اقدام به خودکشی
- حساسیت به ارجاعات مربوط به وزن یا ظاهر
- احساس گناه، انزجاروتنفر از خود
- اضطراب
- افسردگی
- اجتناب از مصرف غذا و رفتارهای رژیمی (از جمله ترس از افزایش وزن و پاکسازی پس از مصرف غذا به منظور جلوگیری از آن)
- پرهیز از نشستن بلافاصله پس از مصرف غذا، به ویژه برای تخلیه زیاد
- فعالیت‌های ورزشی بیش از حد که ممکن است تداخل در زندگی روزمره ایجاد کند
- تغییرات در سلیقه‌های غذایی
- رفتارهای تکراری یا وسواسی در کنترل بدن
بولیمیا چه عوارضی دارد؟
- بولیمیا یک اختلال خوردن جدی است که عوارض و مشکلات جسمی و روانی بسیاری به همراه دارد. در زیر عوارض پرخوری عصبی یا بولیمیا ارائه شده است:
- با تکراری بودن استفراغ، ممکن است باعث پارگی و آسیب به معده شود.
- مشکلات قلبی: از دست دادن مواد معدنی و الکترولیت‌های حیاتی مانند پتاسیم و سدیم می‌تواند منجر به مشکلات قلبی شود.
- مشکلات دندانی: اسید موجود در استفراغ می‌تواند لایه بیرونی دندان‌ها را فرسایش داده و به مشکلات دندانی منجر شود.
- مری ملتهب، غدد متورم در نزدیکی گونه‌ها
- دوره‌های قاعدگی نامنظم و مشکلات کلیوی
- کاهش میل جنسی، اختلال مصرف مواد و رفتار اجباری
- افسردگی، اضطراب، اختلال وسواس فکری و رفتار خودکشی
این مشکلات نشان‌دهنده جدیت بولیمیا و ضرورت تشخیص سریع و مداخله حرفه‌ای برای این اختلال است. در صورت داشتن این نوع مشکلات، توصیه میشود فرد به تیم متخصصان مراجعه کند تا در فرآیند درمان و بهبودی او را یاری رسانند.
پرخوری عصبی در کدام گروه‌ها شایع است؟
پر خوری عصبی بیش تر در زنان مشاهده میشود و معمولاً از سنین جوانی آغاز میشود. با این حال، این اختلال می‌تواند تأثیر خود را بر روی مردان نیز داشته باشد. افراد مبتلا به بولیمیا اغلب از خانواده‌هایی با سابقه اختلالات خوردن، بیماری‌های جسمی و مشکلات دیگر در زمینه سلامت روانی هستند. بیماری‌های دیگری مانند اختلالات مصرف مواد، اختلالات اضطرابی و اختلالات خلقی نیز در افراد مبتلا به بولیمیا شایع می‌باشند.
تفاوت بین پرخوری عصبی و اختلال پرخوری
در اختلال پرخوری (BED) فرد به‌طور مداوم و غیرارادی با سرعت بسیار زیاد غذا می‌خورد. این اختلال احساس از دست دادن کنترل و احساس گناه و شرم را به همراه دارد. اما در پرخوری عصبی، علاوه بر این احساسات، افراد به رفتارهای جبرانی مانند استفراغ یا ورزش روزانه اضطرابی روی می آورند.
هنگام شناسایی پرخوری عصبی، مهم است که به یاد داشته باشید:
- پرخوری عصبی در افراد با هر جنسیت رخ می دهد
- پرخوری عصبی بر افراد با هر شکل و اندازه بدن تأثیر می گذارد
- پرخوری عصبی جدی است و نیاز به مداخلات پزشکی و روانی دارد
بی اشتهایی عصبی (آنورکسیما)
کم‌خوری عصبی یک اختلال تغذیه‌ای جدی است که معمولاً با ترس از افزایش وزن و تصور نادرست از بدن خود همراه است. افراد مبتلا به این اختلال، به طور مداوم و به صورت ارادی کمتر از نیازهای غذایی خود را مصرف می‌کنند که منجر به کمبود مواد غذایی و اختلالات جسمی و روانی شدید میشود. عوارض جسمی کم‌خوری عصبی شامل ضعف عمومی، خستگی، ضعف عضلات، کاهش سطح انرژی، مشکلات قلبی، مشکلات گوارشی و اختلالات تنفسی میشود. علاوه بر این، افراد مبتلا به کم‌خوری عصبی ممکن است با اضطراب، افسردگی، اختلالات خواب، وسواس و خودکشی نیز روبرو شوند.
به منظور تشخیص و درمان کم‌خوری عصبی، نیاز به ترکیب درمان روانشناختی و پزشکی است. درمان روانشناختی معمولاً شامل ترکیب درمان‌های شناختی-رفتاری، درمان‌های مشاوره و پشتیبانی روانشناختی است. همچنین، درمان پزشکی شامل مراقبت پزشکی و تغذیه‌ای مناسب برای جبران کمبود مواد غذایی و بهبود وضعیت جسمانی فرد است. به طور کلی، شناخت علائم و عوارض کم‌خوری عصبی، ارائه درمان مناسب و پشتیبانی روانشناختی مناسب، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به این اختلال کمک کند.
علائم رایج بی اشتهایی عصبی
- کاهش وزن ناگهانی، تغییرات مکرر وزن و وزن کم مداوم
- اختلال در قاعدگی
- غش یا سرگیجه
- حساسیت به سرما
- نفخ، یبوست، یا ایجاد عدم تحمل غذایی
- خستگی یا بی حالی•علائم استفراغ مانند تورم گونه‌ها یا خط فک، پینه روی بند انگشتان یا دندان‌های آسیب دیده
- اختلالات خواب
- حساسیت شدید به نظرات و انتقادات مرتبط با شکل بدن و عادات غذایی
- کاهش عزت نفس، احساس شرم یا نفرت از خود و احساس گناه
- نارضایتی از بدن یا تصویر منفی از آن
- مشکلات در تمرکز
- وسواس به غذا و نیاز به کنترل بیش از حد
- تفکر سیاه و سفید درباره غذا و دسته‌بندی آن به “خوب” یا “بد”
- رفتارهای رژیمی مکرر از قبیل شمارش کالری، حذف وعده‌های غذایی، ناشتا بودن و یا اجتناب از برخی غذاها یا گروه‌های غذایی
- سوء استفاده از مواد
- انکار مداوم گرسنگی
- تغییر لباس مانند پوشیدن لباس‌های گشاد یا لایه‌های بیشتر از حد مناسب برای آب و هوا
علت بی اشتهایی عصبی
کم‌خوری عصبی یک اختلال رفتاری و روانی است که معمولاً به عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عوامل روانشناختی برمی‌گردد. ابعاد ژنتیکی کم‌خوری عصبی نشان دهنده وجود ارثی برای این اختلال است که ممکن است از طریق خانواده به فرزندان منتقل شود. عوامل محیطی نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز کم‌خوری عصبی داشته باشند، از جمله فشارهای اجتماعی، استانداردهای زیبایی نامناسب، تبلیغات رسانه‌ای مرتبط با لاغری و وزن مناسب و فشارهای خانوادگی.
عوامل روانشناختی نیز می‌توانند به بروز کم‌خوری عصبی مرتبط باشند. برای مثال، اضطراب، افسردگی، خود پنداره منفی، نقص در تنظیم هیجانی و اضطراب در مورد شکل و وزن بدن ممکن است نقش مهمی در توسعه این اختلال داشته باشند. به طور کلی، ترکیب این عوامل ژنتیکی، محیطی و روانشناختی ممکن است باعث بروز کم‌خوری عصبی شود و شناخت این عوامل می‌تواند به بهبود تشخیص و درمان این اختلال کمک کند.
در پایان لازم به ذکر است که ضرورت تداخل زودرس لازم است، زیرا این تداخل کلیدی برای بهبود سلامت و کیفیت زندگی محسوب میشود. امکان بهبود پرخوری و کم‌خوری عصبی وجود دارد، حتی اگر شخص برای مدت طولانی تحت تاثیر این اختلال زندگی کرده باشد. مسیر بهبود ممکن است پراکنده و چالش برانگی باشد، اما درمان اختلال‌های پرخوری و کم‌خوری عصبی نیازمند یک رویکرد چندجانبه و هماهنگ بین تیم متخصصان مختلف است. با تلاش و همکاری میان پزشکان ،روان شناسان وتغذیه شناسان افراد مبتلا به این اختلالات قادر خواهند بود بهبود یابند و به یک زندگی سالم وشاد دست یابند.