اختلال اضطراب بیماری (IAD) یک اختلال اولیه اضطراب است که در آن شخص گمان می کند که به یک بیماری جدی و قطعی مبتلا شده است یا قرار است در آینده به آن مبتلا شود و مدام به دنبال حصول اطمینان از عدم بیماری است. بنابراین در چرخه مکرری از نگرانی گیر می کند در حالی که مشاهدات و آزمایشات پزشکی هیچ اثری از بیماری جسمی را در او نشان نمی دهد.
این اختلال با نام های هیپوکندریازیس یا اضطراب سلامتی یا خود بیمار انگاری و یا خود بیمار پنداری نیز شناخته می شود. بر اساس آمار میزان شیوع این اختلال در میان بزرگسالان 13 درصد می باشد. این آمار نشان می دهد که تمرکز بر شناسایی و درمان این اختلال اهمیت بسزایی دارد. در این اختلال فرد مشکلات کوچکی مانند جوش های پوستی، صداهای هضم غذا در سیستم گوارشی و…را علائم بیماری تلقی کرده و سریعا به پزشک مراجعه می کند.
آشنایی با اختلال اضطراب بیماری
اختلال اضطراب بیماری با اضطراب بیش از حد درمورد داشتن یک بیماری مشخص می شود. یک بیماری جدی که بیماران هیچ علائم جسمی ندارند یا حداقل علائم جسمی را دارند در حالی که شدت نگرانی آن ها با علائمشان همخوانی ندارد.
افراد مبتلا به این اختلال به صورت افراطی عمل می کنند که یکی از این اعمال کسب اطمینان از عدم بیماری است برای مثال مدام آزمایش هایی برای رد کردن آن بیماری انجام می دهند.
یا بالعکس رفتارهای اجتنابی انجام می دهند به عنوان مثال، به دنبال مراقبت های بهداشتی و مراجعه به پزشک به منظور کاهش اضطراب شان در مورد علائم و نشانه های بیماری شان هستند.
این افراد به طور شدید و افراطی در مورد علائم و نشانه های پزشکی خود دچار افکار مزاحم می شوند که اضطراب سلامتی را در آن ها افزایش می دهد.
افراد مبتلا به اضطراب بیماری به انجام رفتارهای ایمنی در تلاش برای کاهش تهدید ادراک شده می پردازند که منجر به افزایش مشغله های ذهنی مربوط به بیماری می شود. از طرفی این افراد تجربه افکار مزاحم و ناخواسته مرتبط با بیماری را دارند.
تفاوت بین بیماران مبتلا به IAD و افراد غیر بالینی به وجود علائم بیماری مرتبط نیست بلکه به تفاوت در تفسیر این علائم و افکار مربوطه بستگی دارد. بنابراین فرد می تواند شیوه صحیح پاسخ به این افکار را بیاموزد و آن ها را مدیریت کند.
طی پژوهش های انجام شده وجود ارتباط بین باورهایی مانند تفسیرهای فاجعه بار از احساسات و علائم بدن و اختلال اضطراب بیماری تایید شده است. از طرفی تفکر دوگانه در مورد سلامت و بیماری، که در آن سلامتی مطلق در نظر گرفته می شود می تواند از علل شناختی بروز این اختلال باشد.
اختلال اضطراب بیماری از جهاتی با اختلال وسواس جبری_عملی شباهت دارد. فرد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری مانند فرد وسواس با افکار بیماری درگیر است و معتقد است برای کاهش اضطراب خود باید اعمالی تکراری مانند مراجعه مکرر به پزشک، انجام آزمایشات پزشکی، چک کردن محل درد و… را انجام دهد.
مسئله حائز اهمیت در مورد اختلال اضطراب بیماری این است که فرد در این بیماری تظاهر به بیمار بودن نمی کند بلکه باور او مبنی بر داشتن بیماری است و گاها علائمی مانند اضطراب شدید، تنیدگی عضلانی و خستگی را تجربه می کند.
پیشنهاد مطالعه: اختلالات اضطرابی
علائم اختلال اضطراب بیماری
علائم اختلال اضطراب بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- فرد به پزشک یا نتایج آزمایش خود، اطمینان کافی ندارد.
- در مورد وضعیت سلامت جسمانی خود به آسانی نگران می شود.
- برای اطمینان خاطر از ابتلا به بیماری، بارها به پزشک مراجعه می کند.
- به علت ترس از تشخیص پزشکی از مراجعه به پزشک جلوگیری می کند.
- به طور مداوم در مورد سلامتی و بیماری های احتمالی خود صحبت می کند.
- به طور مکرر بدن خود را برای علائم بیماری یا بیماری خاص بررسی می کند.
- ناراحتی بیش از حد در مورد بیماری های احتمالی، زندگی روزمره او را مختل می کند.
- از این که علائم جزئی یا احساسات بدنش یک بیماری جدی و خطرناک باشند، نگران است.
- بیش از حد در اینترنت به دنبال علل و علائم بیماری احتمالی خود جستجو می کند.
- در مورد یک وضعیت خاص پزشکی که در خانواده اش سابقه دارد یا احتمال ابتلای خود به آن بیماری را می دهد، بیش از حد می ترسد.
از آنجا که همه این علائم می تواند به مشکلات سلامتی مربوط باشد، باید ارزیابی و بررسی شوند. اختلال اضطراب بیماری یک وضعیت طولانی مدت است که شدت آن می تواند نوسان داشته باشد. ممکن است با افزایش سن یا در زمان استرس افزایش یابد.
علل ایجاد اضطراب بیماری
علت دقیق اختلال اضطراب بیماری مشخص نیست، اما عوامل زیر ممکن است در شکل گیری آن نقش داشته باشند:
شناخت و افکار: ممکن است فرد در مورد احساس ناخوشایند و غیرعادی جسم خود افکار غیر واقعی داشته باشد.
خانواده: اگر فرد والدینی داشته باشد که بیش از حد نگران سلامتی خود یا سلامتی او باشند، ممکن است او دچار اضطراب سلامتی شود.
تجربیات گذشته: ممکن است فرد در دوران کودکی تجربه بیماری جدی داشته باشد، بنابراین احساس ناخوشایند جسمی ممکن است برای او ترسناک باشد.
از طرفی سابقه سو استفاده در کودکی، عوامل استرس زای بیرونی مانند مرگ یا بیماری عزیزان، ویژگی شخصیتی تمایل به بیمار بودن و… می تواند از علل مهم ابتلا به این اختلال باشد.
عوارض اضطراب بیماری
اختلال اضطراب بیماری ممکن است موجب اختلال در روابط فرد شود زیرا نگرانی بیش از حد می تواند دیگران را آزار دهد.
می تواند منجر به مشکلاتی در محیط کاری شود زیرا فرد مبتلا به علت احساس بیماری مرخصی می گیرد یا غیبت از کار دارد.
هم مبتلایی با اختلالات روانی دیگر از جمله افسردگی، وسواس یا اختلالات شخصیت
درمان اختلال اضطراب بیماری
اطلاعات کمی در مورد جلوگیری از اختلال اضطراب بیماری وجود دارد، اما مراجعه به درمانگر و انجام رویکرد شناختی_رفتاری و دارو درمانی می تواند کمک کنند باشد.
شناخت درمانی رفتاری می تواند به فرد از طریق زیر کمک کند:
- به طور دقیق ترس ها و عقاید خود را در مورد داشتن یک بیماری مشخص کند.
- با تغییر افکار منفی، روش های متفاوتی را برای مشاهده و بیان احساسات بدنش یاد بگیرد.
- از اثرات منفی این نگرانی های بیش از حد و رفتار خود آگاه شود.
- نحوه پاسخ دادن به احساسات و علائم بدن خود را تغییر دهد.
- مهارت هایی را برای مقابله و مدیریت اضطراب و استرس را آموزش ببیند.
- به دلیل احساسات جسمی برخی موقعیت ها و فعالیت های خود را کاهش دهد.
- رفتارهای مکرر چک کردن بدن خود را کاهش دهد و مطمئن شود که سالم است.
- عملکرد روزانه در خانه، محل کار، روابط و موقعیت های اجتماعی خود را بهبود بخشد.
- به درمان سایر اختلالات روان پزشکی مانند افسردگی و وسواس بپردازد.
دارو درمانی
داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکننده های انتخابی بازگشت مجدد سروتونین (SSRI)، ممکن است برای درمان اختلال اضطراب بیماری تجویز شود.