آگورافوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که به دلیل ترس از اینکه فرد نتواند به راحتی از دردسر رهایی یابد یا در هنگام تشدید اضطراب از کسی کمک بگیرد ایجاد می شود. افراد مبتلا به این اختلال بیش از حد وابسته، نابالغ و از نظر اجتماعی مضطرب هستند و ترس از مسئولیت پذیری دارند.
اصطلاح “آگورافوبیا” اولین بار توسط کارل فریدریش اُتو وستفال در سال 1871 برای توصیف اجتناب کامل از رفتن به مکان های خاص یا اضطراب شدید هنگام انجام این کار استفاده شد. این واژه از کلمات یونانی “فوبوس” به معنای ترس و “اگورا” به معنای محل تجمع یا بازار گرفته شده است. آگورافوبیا تحت عبارات مختلفی از جمله پان فوبیا، توپوفوبیا، کنوفوبیا، اضطراب فوبیک و سندرم مسخ شخصیت بیان شده است.
علل ایجاد آگورافوبیا
ژنتیک و سابقه خانوادگی: عوامل محیطی و ژنتیکی در ایجاد آگورافوبیا دخیل هستند. پژوهش ها نشان می دهد که اغلب حوادث آسیب زا موجب شروع اختلال می شوند و شایع ترین آنها از دست دادن افراد مهم زندگی و تهدید فیزیکی می باشد.
عامل دیگر ترس از مرگ است که زمینه ساز ایجاد آگورافوبیا می باشد.
در اکثر موارد کسانی که دچار آگورافوبیا هستند پیشینه ژنتیکی ندارند اما با توجه به پژوهش ها برخی از اختلالات فیزیکی از جمله هیپوگلیسمی و سندرم پرولاپس دریچه میترال با آن ارتباط دارند.نقش آنها در سبب شناسی و ثبت اختلال نامشخص است. اگرچه سندرم آگورافوبیک از نظر پدیدارشناسی نسبتاً همگن است ولی فقدان فاکتورهای مرتبط مشترک در همه آگورافوبیک ها نشان می دهد که چندین عامل شناختی سبب ایجاد این اختلال شده است.
اختلال هراس: کسانی که از آگورافوبیا رنج می برند حملات پانیک مکرر و غیرقابل پیش بینی را تجربه می کنند که علائم آن شامل تپش قلب،احساس گرما،سرگیجه،ترس شدید می باشد.
تجارب تروماتیک: آگورافوبیک ها نسبت به موقعیت ها یا مکان های مخاطره آمیز رفتار اجتنابی از خود نشان می دهند، زیرا از تکرار حمله پانیک می ترسند.
عدم تعادل شیمیایی مغز: عدم تعادل در انتقال دهنده های عصبی، مانند سروتونین و نوراپی نفرین، با اختلالات اضطرابی مرتبط است. این عدم تعادل بر تنظیم پاسخ های هیجانی و اضطرابی در مغز تأثیر می گذارد و به طور بالقوه منجر به ایجاد آگورافوبیا می شود.
عوامل شناختی: کسانی که دچار آگورافوبیا می شوند، دچار خطای شناختی هستند مثلا به بدترین شرایط فکر می‌کنند و آن را تجسم می کنند که در حال رخ دادن است یا باور های منفی در مورد خود و موقعیتی که در آن قرار می‌گیرند، دارند.
افراد دارای اختلال آگورافوبیا ترس های مشابه ندارند یک نفر ممکن است از یک یا چند موقعیت و مکان های مختلف بترسد. وجود نشانه های فیزیکی باعث ایجاد اضطراب شدید می شود که به آن ترس از ترس می گویند.
موقعیت های ترسناک برای افراد مبتلا به آگورافوبیا
موقعیت های مورد ترس بیماران عبارتند از:
- فضاهای بزرگ مانند مراکز خرید یا میادین عمومی
- فضاهای بسته به عنوان مثال حمل و نقل عمومی،تونل، آسانسور یا سینما
- مکان های عمومی مانند رستوران ها، صف ها یا تجمعات
- مکان های مرتفع برای مثال پل ها یا پله های برقی
- ترس های درونی مثل ترس از تنهایی.
حساسیت بیش از حد آگورافوبیک به احساسات درونی بدن معمولاً در زمینه یک موقعیت خارجی ترسناک برانگیخته می شود با این حال ممکن است در موقعیت های ارام به عنوان مثال در هوای گرم، فعالیت شدید، گرسنگی یا افکار مزاحم رخ دهد.
تاثیرات آگورافوبیا
اگورافوبیا سه واقعه را ایجاد می کند:
- اضطراب پیش بینی از مواجهه با موقعیت فوبیک
- واکنش به اضطراب
- رفتار اجتنابی که به بیمار اجازه می دهد تا اضطراب را کاهش دهد
اضطراب و انتظار مداوم
در این حالت فرد در یک موقعیت فوبیک قرار نمی‌گیرد ولی اضطراب آن را دارد که مبادا چنین اتفاقی رخ بدهد مثل ترس از بیماری، ترس از تصادف یا ترس از دست دادن کنترل خود. به همین منظور برای اینکه تصادف نکند از خانه بیرون نمی رود. بعضی از آگورافوبیک ها ترس از آسیب های روانی مثل شرم یا طرد شدن دارند.
افکار دائمی در مورد موقعیت های مضطرب کننده
آگورافوبیک ها از اینکه دچار حمله پانیک بشوند می ترسند به همین علت در موقعیت هایی که احساس خطر می کنند قرار نمی‌گیرند.همه بیماران دچار حملات پانیک نمی شوند و فقط دو الی سه علامت غالب را مثل سرگیجه یا احساس خفگی دارند.
رفتار اجتنابی فرد آگورافوبیا
فرد از ماهیت نامناسب و غیر واقعی ترس هایش آگاه است به همین منظور با به کارگیری راهبرد هایی سعی در تعدیل ترس هایش دارد در ابتدا فرد تلاش می کند رفتار های خودش را با شرایط وفق بدهد مثلا با همراهی کسانی که به آن ها اعتماد دارد بیرون برود و اگر زمانی تنها بود مسیر امن را انتخاب کند تا در صورت بروز مشکل سریعا به خانه برگردد.
سن شروع آگورافوبیا
سن شروع علائم و تشدید آن در اواخر نوجوانی یا حدود 30 سالگی است. اما اکثر بیماران اولین علائم خود را بین 20 تا 39 سالگی تجربه می کنند.
تجربه بنیادین بیماران آگورافوبیا
اولین تجربه آگورافوبیک ها حملات پانیک است. ماتیوس، گلدر و جانستون حملات پانیک را به عنوان حالت های شدید اضطراب فراگیر در نظر گرفتند مدتی بعد تصور متفاوتی توسط کلاین ارائه شد که بین حمله پانیک و انواع دیگر اضطراب تمایز قائل شد و مکانیسم های جداگانه ای را برای این دو پیشنهاد کرد. بنابراین او پیشنهاد کرد که آگورافوبیک ها به دو زیر گروه طبقه بندی شوند: آگورافوبیا با حملات پانیک و آگورافوبیا بدون حملات پانیک.
دومین تجربه غالب آگورافوبیک، مسخ شخصیت است. احساس می کنند دنیا را پشت هاله ایی از مه می بینند و از خود بی خود می‌شوند و در یک حالت مبهم ناپایدار قرار می‌گیرند.
بر خلاف حملات پانیک که واکنش روانی فیزیولوژیکی را افزایش می دهد، کاهش پاسخ GSR در طول مسخ شخصیت مشهود است. مسخ شخصیت یک نوع مکانیزم دفاعی است که برای محافظت از فرد در برابر تجربه اضطراب فراتر از سطح تحمل فرد فعال می شود.
پیشنهاد مطالعه: اختلالات روانی چیست و چه انواعی دارد؟
تاثیر آگورافوبیا بر زندگی روزمره
آگورافوبیا می تواند به شدت بر زندگی روزمره آنها تأثیر بگذارد در مواردی مانند:
- انزوای اجتماعی
- اختلال در عملکرد روزانه
- سبک زندگی محدود
- پریشانی عاطفی
- مشکلات فیزیولوژیکی
- مشکلات مالی
- ایجاد اختلالاتی مانند افسردگی
درمان آگورافوبیا
درمان آگورافوبیا روند تدریجی دارد. برای درمان ممکن است از چندین شیوه استفاده شود.
- مواجه درمانی
- درمان رفتار_شناختی
- دارو درمانی
- خودشناسی و خود مراقبتی
این موارد راه های درمان هستند. در این راه حمایت های عاطفی اطرافیان و آموزش مدیتیشن بسیار کمک کننده است.