برای اولین بار نورمن رزنتال، روانپزشک آمریکایی در سال ۱۹۸۴، عبارت افسردگی فصلی را مطرح کرد که بعد از آن بسیاری از افراد برای توصیف حالت روانی خود در فصل‌های متفاوت از این عبارت استفاده کردند.
اختلال افسردگی فصلی یا عاطفی فصلی، یکی از انواع افسردگی است که با تغییر فصل‌ها آغاز می‌شود و متداول ترین فصل برای این اختلال زمستان گزارش شده است. چرا که با کوتاه شدن و سرد شدن روزها، افراد زیادی احساس سستی و کمبود انرژی می‌کنند. کنار آمدن با این تغییرات فصلی و آب و هوایی برای بسیاری از افراد راحت نبوده و باعث اختلال در عملکرد روزانه آنها می‌شود. به همین خاطرآگاهی از روند این اختلال شایع، اهمیت بالایی دارد.
توصیف اختلال افسردگی فصلی
اختلال افسردگی فصلی (Seasonal affective disorder) عبارتی برای اختلال افسردگی ماژور (MDD) با الگوی “تکرار فصلی” می باشد. این اختلال یک مسئله روانی است که باعث افسردگی شده و معمولا به دلیل تغییر فصل رخ می‌دهد. که عموما شامل دو حالت اصلی است.
افسردگی فصل پاییز و زمستان. این نوع افسردگی در پاییز شروع می‌شود و در بهار از بین می‌رود. برخی افراد به آن افسردگی زمستانی می‌گویند که متداول ترین نوع اختلال عاطفی فصلی است.
افسردگی فصل بهار و تابستان. این نوع افسردگی در بهار شروع می‌شود و در پاییز از بین می‌رود. که نسبت به افسردگی فصلی پاییز و زمستان کمتر گزارش است.
دلایل بروز افسردگی فصلی
علت دقیق اختلال عاطفی فصلی همچنان ناشناخته است. عوامل موثر در بروز افسردگی فصلی، در افراد مختلف، متفاوت بوده و شامل این موارد می باشد:
محل زندگی
افرادی که در مناطقی ساکن هستند که از خط استوا فاصله دارند، در زمستان شب هایی طولانی داشته و در طول روز نیز نور کمی دریافت می‌کنند، بیشتر دچار افسردگی فصلی می‌شوند برای نمونه اختلال فصلی، در شمال کانادا بیشتر از فلوریدا گزارش شده است.
نور دریافتی
بر اساس پژوهش ها، نور، عامل موثری در افسردگی فصلی می‌باشد.اگر میزان دریافت نور کاهش یابد، ساعت بیولوژیکی بدن، و ترشح هورمون ها دچار بدتنظیمی شده و خلق و خو و چرخه ی خوابِ فرد مختل شده و علائم افسردگی نمایان می‌شود.
هورمون سروتونین
سروتونین (هورمون احساس خوب) یکی از انتقال‌دهنده های عصبی در مغز است که در خلق و خوی ما نقش دارد.کاهش نور خورشید می‌تواند منجر به کاهش سطح سروتونین و بروز افسردگی شود.
هورمون ملاتونین
ملاتونین هورمونی است که در تنظیم چرخه شبانه روزی خواب و ساعت بیولوژیکی انسان نقش دارد. تغییر فصل می‌تواند باعث بد تنظیمی میزان ملاتونین بدن شده و باعث آشفتگی فرد شود.
ویتامین D
هنگامی که پوست در معرض تابش نور خورشید باشد ویتامین D تولید می‌شود. ویتامین D عملکرد سروتونین ( هورمون احساس خوب) را بهبود می‌بخشد. کمبود این ویتامین در فصول سرد می‌تواند منجر به بروز افسردگی های فصلی شود.
ژنتیک
کسانی که در اختلالات روانی، زمینه ژنتیکی بین خویشاوندان خود دارند عموما احتمال بیشتری دارد که در معرض خطر ابتلا به افسردگی فصلی قرار گیرند.
ابتلا به اختلال‌های دیگر
در صورتی که فرد به افسردگی اساسی(شدید) یا اختلال دوقطبی مبتلا باشد احتمال بروز علائم افسردگی فصلی افزایش می‌یابد.
همچنین افسردگی فصلی در زنان شایع تر از مردان بوده و در جوانان بیشتر از سالمندان دیده می‌شود.
علائم اختلال عاطفی فصلی چیست؟
اختلال افسردگی فصلی اشخاص را به شکل‌های متفاوتی تحت تاثیر قرار می‌دهد، و نشانه های آن بعد پایان فصل از بین می‌رود.
به طور کلی این نشانه ها شامل موارد زیر می‌باشد:
- داشتن احساس غم یا ناراحتی تقریبا هر روز و در طول روز.
- کمرنگ شدن علاقه نسبت به فعالیت‌هایی که شخص پیش تر از آنها لذت می‌برد.
- احساس بی حالی کرختی و کاهش انرژی
- خواب زیاد یا کم
- پرخوری یا کاهش اشتها (بسته به فصل)
- اختلال در تمرکز و حافظه
- احساس ناامیدی، بی‌ارزشی یا گناه
- گاها داشتن افکار خودکشی
باید توجه داشت که فرد لزوما باید دو نشانه ابتدایی و حداقل پنج مورد از نشانه های بعدی را داشته باشد.
درمان افسردگی فصلی
برای کنترل افسردگی فصلی می‌توانید از روش‌های متفاوت و یا انجام همزمان و ترکیب این روش‌ها استفاده کنید.
نور درمانی
جعبه نور یا لایت باکس شبیه ساز خورشید بوده و نور مورد نیاز بدن شما را تامین می‌کند. غالبا نور این جعبه، از نور لامپ‌های معمولی روشن‌تر بوده و طیف طول موج‌های گوناگونی دارد. افرادی که اختلال افسردگی فصلی دارند می‌توانند در طول روز،حدود چند دقیقه از جعبه استفاده کنند، تا چرخه‌ی طبیعی بدن‌شان تنظیم شده و هورمون ملاتونین، به موقع و به اندازه ترشح می‌شود.
آروماتراپی یا رایحه درمانی
آروماتراپی ممکن است در افرادی که مبتلا اختلال افسردگی فصلی هستند موثر باشد. اسانس‌ها و رایحه ها می‌توانند بر نقاطی در مغز اثر بگذارند که مرکز کنترل خلق‌وخو و ساعت بدن است. به عنوان مثال در یکی از پژوهش ها اثبات شد که رایحه ی درخت صنوبر، بر خواب و اشتها تاثیر داشته و باعث کاهش علائم افسردگی می‌شود.
ورزش
ورزش در کنترل و بهبود افسردگی بسیار موثر است. ورزش منظم، ترجیحا در فضای باز به دلیل قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند در تسکین نشانه های افسردگی فصلی مفید باشد.
رژیم غذایی
مراقب رژیم غذایی خود باشید. افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی اغلب به خوردن شیرینی و غذا های دارای نشاسته تمایل دارند. که این مواد، انرژی را فقط برای مدت کوتاهی افزایش می دهند، اما در نهایت منجر به اضافه وزن شده و قند خون را بالا می‌برند. غذا های سرشار از پروتئین، سبزیجات، غذاهای فرآوری نشده و کربوهیدرات های پیچیده را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
مدیریت استرس
یکی از موثرترین راه ها برای کاهش استرس مدیتیشن است. یوگا نیز می تواند برای تن آرامی و کاهش استرس و لاغر نگه داشتن شما در ماه های افسردگی کمک کند.
روان درمانی
یک درمانگر خوب به شما کمک می کند تا با تکنیک های درمانی و یا گاها و تجویز دارو های ضد افسردگی، زمستان را به آسانی پشت سر گذاشته و احتمال افسردگی در زمستان بعد را نیز به حداقل برسانید.
در آخر یادتان باشد بسیار مهم است که خودتان از این مسئله آگاه باشید و اطلاعات لازم را کسب کرده و در نهایت در خواست کمک کنید.