یکی از اختلالات شایع در بین کودکان اختلال کم توجهی–بیش فعالی (ADHD) است که در دسته اختلالات عصبی رشدی قرار می گیرد به عبارتی می توان گفت که این اختلال مربوط به دوران رشد کودکان می باشد و ایجاد هرگونه نقص در دوران رشد سبب اختلال در عملکرد کودک در محیط خانواده، اجتماع، دوستان و… می شود.
اختلال کم توجهی بیش فعالی در کودکان از کودکی آغاز شده و تا بزرگسالی ادامه می یابد و در پسران شایع تر از دختران می باشد. کودکان و نوجوانان دارای این اختلال اغلب به اختلالاتی مانند افسردگی و اختلالات یادگیری نیز دچار می شوند.
علائم و نشانه های کم توجهی بیش فعالی در کودکان و نوجوانان
کم توجه، بی قرار و تکانشگر بودن کودک بدین معنا نیست که او دارای اختلالADHD است بلکه زمانی می توان گفت که کودک یا نوجوانی دارای این اختلال است که حداقل شش مورد از علائم این اختلال را به مدت شش ماه متوالی داشته باشد. باید توجه داشت که صرفا نباید این علائم را در یک محیط مانند خانه یا مدرسه لحاظ کرد بلکه حداقل در دو محیط خانه و مدرسه بررسی شود.
پیشنهاد مطالعه: روانشناسی خانواده
علائم کم توجهی در کودکان و نوجوانان
- اغلب قادر نیستند به جزئیات توجه کنند به همین دلیل در کار هایی که به آن ها سپرده می شوند دچار اشتباهات فراوان می شوند.
- این افراد در فعالیت های روزانه بسیار فراموشکار هستند.
- اغلب وسایل خود را گم می کنند.
- وقتی با آن ها صحبت می شود انگار به صحبت هایتان گوش نمی دهند.
- این افراد حین انجام بازی و فعالیت نمی توانند توجه خود را حفظ کنند.
- در سازماندهی وظایف و فعالیت ها مشکل دارند.
- به راحتی حواسشان پرت می شود.
- تمایلی به انجام کارهایی که نیازمند تلاش ذهنی است مانند انجام تکالیف مدرسه ندارند.
- این کودکان معمولا به دلیل ناتوانی در تمرکز به مدت طولانی و حواس پرتی در حین انجام کار ها سریع خسته می شوند و کلاس را ترک می کنند.
- فعایت های خود را ناتمام باقی گذاشته و به سراغ فعالیت دیگر می روند.
علائم بیش فعالی در کودکان و نوجوانان
- بی قرار و ناآرام هستند و اغلب دست و پاهای خود را تکان می دهند.
- یک جا نمی توانند بنشینند و در موقعیت هایی که باید منتظر بمانند مدام از جای خود بلند می شوند.
- صبور نیستند ودر انتظار نوبت مشکل دارند.
- قبل از اتمام سوال سعی در پاسخگویی دارند.
- اغلب صحبت های دیگران را قطع می کنند.
- معمولا بیش از حد صحبت می کنند.
- این کودکان اغلب در حال تحرک هستند، می دوند و بالا پایین می پرند و نوجوانان نیز بی قرار می شوند.
- بازی و فعالیت هایشان پر سر و صدا است.
- بیشتر انرژی خود را صرف جنب و جوش می کنند بدین صورت توانی برای یادگیری و انجام تکالیف مدرسه برایشان باقی نمی ماند.
- توانایی برنامه ریزی ندارند.
انواع اختلال کم توجهی بیش فعالی
با توجه به اینکه کدام علائم در کودکان و نوجوانان بیشتر نمایان می شود اختلال کم توجهی بیش فعالی در کودکان به سه دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
بی توجهی: دسته اول افرادی هستند که علائم کم توجهی بیشتری نسبت به علائم بیش فعالی دارند.
بیش فعال- تکانشی: دسته دوم افرادی هستند که علائم بیش فعالی در آن ها بیشتر از علائم کم توجهی است.
ترکیبی: دسته سوم افرادی هستند که به یک اندازه علائم کم توجهی و بیش فعالی دارند.
پیشنهاد مطالعه: آشنایی با انواع اختلالات
علل شکل گیری اختلال کم توجهی بیش فعالی در کودکان
علت دقیق شکل گیری اختلال کم توجهی بیش فعالی در کودکان شناخته نشده است اما عوامل احتمالی همچون ژنتیک، آسیب های مغزی، مصرف الکل و مواد مخدر مادر در دوران بارداری، زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد می توانند در ایجاد این اختلال تاثیرگذار باشند.
عوامل خانوادگی و محیطی، شیوه فرزندپروری و تغذیه در تداوم این اختلال می توانند دخیل باشند.
تفاوت شیطنت کودکی و اختلال کم توجهی – بیش فعالی
یکی از اشتباهات رایج والدین این است که نمی توانند مرز بین شیطنت های کودکانه با اختلال بیش فعالی را تشخیص دهند و هرگونه شیطنت کودک را بیش فعالی تلقی می کنند. کودکان و نوجوانان یکسری از رفتار ها را برای جلب توجه انجام می دهند زیرا از کمبود محبت رنج می برند و نیاز به آغوش گرم والدین و محبت آن ها دارند.
راهکار های درمانی اختلال کم توجهی بیش فعالی در کودکان
برای تشخیص اختلال کم توجهی بیش فعالی در کودکان باید به درمانگر کودک و نوجوان مراجعه شود تا در صورت لزوم اقدامات لازم برای درمان صورت گیرد. بسیاری از مواقع خانواده ها شیطنت کودک را به اشتباه اختلال بیش فعالی کم توجهی قلمداد می کنند و بدون تشخیص متخصصان برچسب اختلال بر رفتار های کودک می زنند. اگر کودک علائم این اختلال را فقط در محیط خانه یا فقط مدرسه از خود بروز دهد نمی توان گفت که او دارای این اختلال است بلکه باید شیوه فرزند پروری و نحوه برخورد اعضای خانواده با کودک یا نحوه تعامل معلم و دوستانش را با او برسی کرد که موجب اختلالات رفتاری کودک شده است.
آموزش: در مرحله اول آموزش والدین و معلمان می تواند تاثیر بسیاری در درمان داشته باشد زیرا به اشتباه تصور می شود که کودک یا نوجوان آن ها عمدا این رفتار ها را از خود بروز می دهد و اگر بخواهد می تواند رفتار نرمالی همانند دیگران داشته باشد. آگاهی دادن راجع به این اختلال و نحوه صحیح برخورد با این کودکان و نوجوانان می تواند تصور اشتباه والدین و معلمان را از بین برده ودر روند درمان کمک کننده باشد.
درمان شناختی رفتاری: درمانگر در جلسات روان درمانی به اصلاح الگو های غلط ذهنی و تقویت نقاط ضعف این افراد به خصوص کمبود توجه و تمرکز می پردازد همچنین درمانگر برای بالا بردن تعداد دفعات رفتار های مثبت از یک برنامه تقویتی متناسب با تیپ شخصیتی فرد استفاده می کند.
دارو درمانی: یکی از گزینه های درمان درصورت لزوم دارو درمانی است که می تواند در بالا بردن تمرکز و تنظیم مشکلات رفتاری تاثیرگذار باشد.