در عصر حاضر یکی از مطرح ترین نظریه پردازان روانشناسی، زیگموند فروید است که توانست تمامی مبانی روانشناسی را دگرگون کند. فروید عصب شناس اتریشی و بنیان گزار مکتب روانکاوی بود و بر اندیشمندانی مانند کارل گوستاو یونگ، آلفرد آدلر، کارن هورنای، آنا فروید، اتو رنک، اریک فروم، ژاک لکان و… اثرگزار بوده است. او زیر نظر اساتیدی مانند ژان مارتین شارکو، یوزف بروئر، تئودور ماینرت و هرمان نوته ناگل آموزش دید.
آشنایی با فروید
از نظر بسیاری از بزرگان روانشناسی فروید مطرح ترین و اثرگزار ترین روانشناس تاریخ می باشد اما نظریات او به سبب ساختار شکنی هایی که داشت با انتقادات بسیاری مواجه شد به خصوص نظریات او در زمینه مراحل روانی_جنسی، عقده ادیپ و عقده الکترا با واکنش های متعددی مواجه شد او توانست اهمیت موضوعاتی مانند دوران کودکی، رویاها، تمایلات جنسی و… که تا آن زمان نادیده گرفته شده بود، نشان دهد.
نظریات فروید
فروید روان انسان را متشکل از بخش های هشیار، نیمه هشیار و ناهشیار می دانست اما مدتی بعد آن را در دو سطح خودآگاه و ناخودآگاه مطرح کرد او معتقد بود که روان انسان مانند کوه یخی است که بخش کوچکی از آن قابل رویت است که این بخش هشیار است و انسان نسبت به آن آگاهی دارد اما بخش اعظمی از کوه یخ زیر آب قرار داد و شامل نیمه هشیار و ناهشیار می شود و انسان بر آن آگاهی ندارد.
نظریه بعدی فروید در مورد ابعاد شخصیت انسان بود او روان انسان را متشکل از سه سطح نهاد(اید)، خود(ایگو) و فراخود(سوپر ایگو) می دانست.
نهاد شامل امیال و غرایز سرکوب شده و عمیق انسان است که همچون کودکی است که تمایل دارد تمام خواسته های او بلافاصله بر طرف شود .
خود بخش منطقی شخصیت هر فرد است و به منظور رعایت هنجار های اجتماعی، خواسته ها را به تعویق می اندازد تا در زمان مناسب برطرف شود.
فراخود شامل باید ها و نباید ها و هنجارهایی است که انسان از والدین خود گرفته است و هنگام ارتکاب یک اشتباه در فرد به شکل عذاب وجدان بروز می یابد.
آشنایی با: آلفرد آدلر
نظریه جنسی_روانی
فروید برای تشریح رشد روانی_ جنسی انسان پنج مرحله را مطرح می کند که در این پنج مرحله، مرکز لذت به نقاط مختلف بدن منتقل می شود.
در مرحله اول که مرحله دهانی است کودک از طریق مکیدن سینه مادر لذت می برد پس از مرحله دهانی، در سال دوم، تمرکز شهوانی کودک به مقعد منتقل می‌شود، که در آن کودک از دفع لذت می برد. در این مرحله کودک با چالش توالت رفتن مواجه می شود در مرحله مقعدی، لذت کودک از اجابت مزاج ناشی می شود. مرحله سوم را که حدود سال چهارم تا ششم به طول می انجامد، مرحله فالیک یا آلتی نامیده می شود. از آنجا که فروید بر جنسیت مردانه به عنوان هنجار رشد تکیه می کرد، تحلیل او از این مرحله مخالفت های قابل توجهی را برانگیخت، به ویژه به این دلیل که او ادعا کرد نگرانی اصلی این مرحله اضطراب اختگی است.
مرحله چهارم مرحله نهفتگی است که تا سال دهم زندگی را شامل می شود و در آن کودک مرکز لذت را از جسم خود به محیط بیرون منتقل می کند و مرحله آخر مرحله تناسلی است که در آن مرکز لذت به جنس مخالف منتقل می شود.
عقده ادیپ و الکترا
فروید معتقد بود که در پسران حالتی از علاقه نسبت به مادر ایجاد می شود که موجب حسادت به پدر می شود این مفهوم عقده ادیپ نام گذاری شد در واقع او این نام را از افسانه ادیپوس اقتباس کرد.با توجه به این مفهوم کودکان والد هم جنس‌شان را به عنوان رقیب تلقی می‌کنند. یک پسر احساس می‌کند برای دریافت توجه مادر باید با پدرش رقابت کند. یا در عقده الکترا، یک دختر به پدرش علاقه مند شده و با مادر خود به رقابت می‌پردازد. اما از آن جایی که رقابت با والد قدرتمند امکان پذیر نیست شروع به همانند سازی با او می کند.
مکانیزم های دفاعی
فروید معتقد بود که هر فرد بصورت ناخودآگاه به دفاع در برابر رویداد های ناخوشایند زندگی می پردازد او مکانیزم های دفاعی مانند: جابه جایی، انکار، فرافکنی، برون فکنی، سرکوب، والایش، واپس رانی، واکنش وارونه و… را مطرح کرد که بعد ها دختر او آنا فروید به بسط و گسترش این مکانیزم ها پرداخت و مکانیزم های دفاعی کودکی و نوجوانی را نیز به آن ها اضافه کرد.
آشنایی با: کارن هورنای
روش های درمان در روانکاوی
فروید این مسئله را مطرح کرد که بیشتر آسیب های روانی وارده به فرد بیرونی است. مسلما این تنش برای هر فرد متفاوت است زیرا شرایط افراد با دیگران متفاوت است لذا باید برای هر فرد روش درمانی منحصر به فرد اتخاذ کرد. او از روش هایی مانند تداعی آزاد، هیپنوتیزم، تفسیر رویا و… استفاده کرد تا به محتویات ناخودآگاه و امیال و خواسته های سرکوب و مدفون شده دست یابد.
- تفسیر رویا: فروید رویا را دارای نمادهایی مهم و راهی برای دستیابی به ناخودآگاه تلقی می کرد لذا از مراجعین خود می خواست که رویا های خود را به خاطر سپرده و در جلسه درمان بیان کنند.
- تداعی آزاد: در این روش مراجع باید بدون تفکر درمورد هر چیزی که میخواست صحبت می کرد و از این طریق بسیاری از مسائل ناهشیار خود را نمایان می کرد.
- هیپنوتیزم: این روش مدتی پیش از فروید توسط مسمر و شارکو مورد استفاده قرار می گرفت و فروید آن را از شارکو فرا گرفت. در این روش مراجع به خواب مصنوعی فرو رفته و از محتویات ناخودآگاه خود به صورت ناهشیار پرده برداری می کند.
- انتقال: در این روش مراجع احساساتی که به دیگر افراد مهم زندگی خود داشته به درمانگر منتقل می کند و در این بین ارتباطی سازنده میان درمانگر و مراجع شکل می گیرد.
- تفسیر: در این روش مراجع به بیان افکار و احساساتش در مورد افراد می پردازد سپس درمانگر به تفسیر این افکار می پردازد.
فروید انقلابی در نحوه تفکر و درمان بیماری های روانی به راه انداخت. او روانکاوی را به عنوان راهی برای گوش دادن به بیماران و درک بهتر نحوه عملکرد ذهن آنها می دانست. روانکاوی همچنین توانست بر روانشناسی و روانپزشکی مدرن تأثیر زیادی بگذارد و امروزه یکی از کاربردی ترین و عمیق ترین متد های درمانی روانشناسی است.