طرحواره ایثار که به معنای قربانی کردن خوشبختی خود است یکی از ۱۸طرحواره ناسازگار اولیه است. نه گفتن به دیگران برایتان سخت است؟ آیا اغلب موافقت می کنید که به دیگران کمک کنید حتی زمانی که وقت ندارید؟ یا وقتی مردم کمک شما را تایید نمی کنند، احساس ناامیدی می کنید؟ اگر چنین است، ممکن است طرحواره ایثار را داشته باشید.به بسیاری از افراد آموزش داده می شود که نیازهای دیگران را بر نیازهای خودشان ترجیح دهند با این حال، از خودگذشتگی ممکن است واقعاً برای سلامت روان شما مضر باشد.
تشخیص طرحواره ایثار
به ما آموخته اند که مهربان، کمک کننده، سخاوتمند و دلسوز باشیم.، تا حدودی، همه ما در مقطعی خود را فدای دیگران می کنیم.در واقع، روابط نزدیک مستلزم فداکاری است اگرچه همیشه آسان نیست.اما چه زمانی می توانید تشخیص دهید که بیش از حد از خود صرف نظر کرده اید؟
اگر به بیشتر سؤالات زیر پاسخ «بله» بدهید، احتمالاً تمایل به از خودگذشتگی دارید و درگیر طرحواره ایثار هستید
- آیا وقتی نیازها و خواسته های خود را بر دیگران ترجیح می دهید، احساس خودخواهی یا گناه می کنید؟
- آیا فکر می کنید ایثار شما بیشتر یک وظیفه است و نه یک اقدام داوطلبانه؟
- آیا وقتی دیگران سعی می کنند به شما کمک کنند،مضطرب می شوید؟
- آیا تمایل دارید به دیگران بیش تر از خودتان فکر کنید ؟
- آیا از رد کردن و نپذیرفتن درخواست دیگران احساس ناراحتی می کنید ؟
- آیا مسئولیت رفتار دیگران را به عهده می گیرید؟
- آیا به همه چیز «بله» می گویید، حتی اگر پاسخ مناسب «نه» باشد؟
آشنایی با طرحواره ایثار
همه ما گاهی نیازهای دیگران را بر نیازهای خودمان ترجیح می دهیم.با این حال، افرادی که طرحواره ایثار دارند این کار را بیش از حد انجام می دهند و همزمان نیازهای خود را نادیده می گیرند آنها این کار را می کنند زیرا خودشان را کم ارزش می دانند و این یک وضعیت بیمارگونه است. این افراد معتقد هستند که شایسته اولویت قراردادن نیازهای خود نیستند و به خود توجه نمی کنند. آنها این کار را انجام می دهند زیرا احساس می کنند کار درستی است ویا می ترسند زمانی که به دیگران خدمت نمی کنند طرد شوند این گونه افراد برای ادامه فداکاری، نیازها و احساسات خود را سرکوب می کنند. همه ما نسبت به دیگران احساس همدلی داریم اما افراد دارای طرحواره ایثار در قبال درد دیگران احساس مسئولیت می کنند و تحمل آن بدون تلاش برای رفع آن برایشان دشوار است.این افراد نیاز شدیدی به برطرف کردن آن درد یا ناراحتی احساس می‌کنند و اگر این کار را نکنند خودشان را سرزنش می کنند، از خود انتقاد می کنند و حتی خودشان را تحقیر می کنند.کمک به دیگران حتی زمانی که خود را فدا می کنید، احساس خوبی به شما می دهد.شما احساس می کنید که به زندگی آنها رسیده اید یا به آنها چیزی اضافه کرده اید.مهمتر از همه، شما احساس می کنید آدم خوبی هستید و هنگامی که بر نیازهای خود تمرکز می کنید، اغلب احساس خودخواهی ،گناهکاربودن و خود محوری می کنید.
ویژگی افراد دارای طرحواره ایثار
افراد که دارای طرحواره ایثار هستند بیش از حد در مقابل دیگران منعطف اند که این باعث میشود بازیچه دست دیگران قرار بگیرند و معمولا مسئولیت هایی را برعهده می گیرند که فراتر از ظرفیتشان است. بنابراین همواره احساس خستگی و کمبود انرژی دارند و به علت تحمل فشار روانی زیاد، در استانه میانسالی بیش از سایرین در معرض بروز انواع بیماری های سایکوسوماتیک ،مشکلات قلبی و عروقی و گوارشی قرار میگیرند. از خود گذشتگی ممکن است در ابتدا چیز خوبی به نظر برسد. کمک به دیگران ممکن است منجر به احساسات شادی و رضایت شود اما اولویت قرار دادن مداوم نیازهای دیگران بر نیازهای خود می تواند منجر به احساس خشم و خستگی شود.
طرحواره ایثار چه زمانی شکل می گیرد
طرحواره ایثار زمانی شکل می گیرد که در کودکی فرد مسئولیت زیادی رابه عنوان یک کودک بر عهده داشته. ممکن است مجبور شده باشد از یک بزرگسال، مانند والدینی که با چالش های ذهنی یا جسمی کنار می آمدند، مراقبت کند اینها می توانند از بیمارهای جدی ناتوان کننده گرفته تا والدینی که به نیاز های کودکشان بی توجه هستند متفاوت باشد. منطق کودک از این طرحواره تکان دهنده و غم انگیز است،کودک با خود فکر می کند اگر من از والدینم مراقبت کنم، آنقدر بهتر می شوند که از من مراقبت کنند.این یک بار سنگین برای یک کودک است و برای سلامت روان یک کودک بسیار خطرناک است زیرا این باور در کودک شکل می گیرد که اگر من از والدینم مراقبت نکنم، آنها خوب نخواهند شد و این تقصیر من خواهد بود.اغلب به چنین کودکی زمانی که از خود گذشتگی می کند گفته می شود که آفرین کارت خوب است واین جمله احساس لذت بخشی به اومی دهد. این کودک به تدریج، ارزش و جایگاه خود را با کمک به دیگران ارزیابی می کند وبه این باورمی رسد که همیشه باید دیگران را در اولویت قرار دهد و نیازها و خواسته های او به اندازه نیازهای دیگران اهمیت ندارند
طرحواره ایثار گاهی نتیجه طرحواره محرومیت هیجانی است.به عبارت دیگر، ممکن است افرادی که از محرومیت هیجانی رنج می‌برند، تمایل داشته باشند که از طریق خودگذشتگی نقص و کمبود خود را جبران کنند. محرومیت هیجانی به معنای عدم دریافت مهر و محبت و نوازش در کودکی است. افراد مبتلا به محرومیت هیجانی به دلیل فقدان حمایت عاطفی تلاش می‌کنند تا با کمک به دیگران واز خودگذشتگی از تکرار چنین شرایطی برای دیگران جلوگیری کنند.این افراد تلاش می‌کنند تا با عشق و محبت به دیگران، درون ناآرام خود را آرام کنند وفرد هرچه پیش می‌رود، سرگشته تر میشود.
فرق بین طرحواره اطاعت و طرحواره ایثار
در نگاه اول طرحواره ایثار ممکن است بسیار شبیه به طرح اطاعت به نظر برسد افرادی که طرحواره ایثار دارند به خاطراحساس گناه و دلسوزی و یا از خود گذشتگی با اراده خود ، نیازها و احساسات دیگران را مقدم بر نیازهای خود می‌دانند اما کسانی که طرحواره اطاعت دارند این کار را از ترس عواقب منفی یا تنببه و طرد شدن از سوی دیگران انجام می دهند.
درمان طرحواره ایثار
طرحواره درمانی برروابط درمانی و تجربیات دوران کودکی تمرکز دارد تا طرحواره های ناسازگار مانند طرحواره ایثار را به چالش بکشد.شما می توانید از روش های زیر برای کم رنگ کردن طرحواره ایثار بهرمند شوید.
- مرزهای خود را مشخص کنید: از خود گذشتگی به قیمت سعادت شما تمام می شود.این طرحواره شما را به سمت سرکوب یا نادیده گرفتن نیازها و احساساتتان سوق می دهد.همان طور که مهربان بودن و کمک کردن مهم است، اولویت دادن به نیازها و احساسات خود نیز به همان اندازه حیاتی است. تعیین حد و مرز با افراد و برنامه ریزی زمان برای مراقبت از خود امری ضروری است.شما می توانید این کار را در حالی انجام دهید که هنوز همدل و کمک کننده باشید و سلامت جسمی و عاطفی خود را حفظ کنید
- نیازهای خود را در اولویت قرار دهید: خودخواهی نیست که خودتان را دوست داشته باشید .لازم است با خود مهربان باشید و بدانید که دوست دارید به چه چیزی برسید و آن را در اولویت خود قرار دهید.اگر نیازهای دیگران بااهدافتان مطابقت دارد، می توانید به ان ها کمک کنید اما هرگز این کار را به ضرر خوشبختی خود انجام ندهید.همچنین باید مطمئن شوید که فدا کردن خود برای دیگران تبدیل به یک عادت نمی شود.
- زمانی که باید نه بگویید: برای افرادی که طرحواره ایثار دارند نه گفتن مملو از احساس گناه است ومی ترسند مبادا کسی را ناراحت کنند.یادگیری نحوه نه گفتن یک مهارت مهم برای سلامت و رفاه شخصی شمااست عمر و انرژی شما منابع گرانبهایی هستند که باید عاقلانه از آنها استفاده کنید و این بدان معناست که شما نمی توانید همه کارها را انجام دهید و ناجی دیگران باشید.
- در مشکلات زندگی از دیگران کمک بخواهید
- از مهربانی زیاد و بی حد ومرز خودداری کنید