ژان پیاژه، به عنوان یک شخصیت علمی، نه تنها یک روانشناس بلکه یک زیست‌شناس نیز بوده است. او اثبات کرد تمام کودکان دارای یک جهان بینی و نگرش مرحله‌ای هستند که متفاوت از نگرش بزرگسالان است. نظریه پیاژه تأثیر شگرفی بر ظهور روانشناسی رشد به‌عنوان یک زیرشاخه متمایز در روانشناسی داشت. در نظرسنجی سال ۲۰۰۲ از ۱۷۲۵ عضو انجمن روانشناسی آمریکا، پیاژه به عنوان دومین روانشناس تأثیرگذار قرن بیستم معرفی شد از آنجایی که پیاژه به رشد و تکامل فکری کودکان توجه داشته، مطالعه نظرات و دیدگاه‌های او می‌تواند برای فهم بهتر فرآیند رشد و تکامل فکری کودکان بسیار مفید باشد.
تاریخچه مختصری از زندگی ژان پیاژه (1896-1980)
ژان پیاژه نویسنده و جانورشناس برجسته، در تاریخ ۹ اوت ۱۸۹۶ در شهر نوشاتل سوئیس متولد شد و در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۱۹۸۰ در شهر ژنو درگذشت. او بزرگترین فرزند آرتور پیاژه، استاد ادبیات قرون وسطایی دانشگاه و ربکا جکسون بود. ژان پیاژه در سن ۱۱ سالگی، هنگامی که به عنوان دانش‌آموز دبیرستان لاتین نوشاتل فعالیت می‌کرد، یک اطلاعیه کوتاه درباره‌ی یک گنجشک آلبینو نوشت و در دوران جوانی، مقالات پژوهشی و علمی پژوهشگر برجسته ژان پیاژه به موضوع نرم تنان اختصاص داشت و با استقبال گسترده‌ای مواجه شد و تحسین فراوانی بین جانورشناسان اروپایی به دست آورد. این مقالات، آغازگر یک مسیر علمی پرافتخار بود که نه تنها به نگارش بیش از شصت کتاب و صدها مقاله منجر شد، بلکه علاقه‌ی وی به این زمینه تا حدی بود که در پایان دوره تحصیلی خود به عنوان یک مالاکولوژیست برجسته شناخته شد. پیاژه، پس از فارغ التحصیلی از دبیرستان در دانشگاه نوشاتل در رشته‌های جانورشناسی و فلسفه اغاز به تحصیل کرد. وی در سال ۱۹۱۸ مدرک دکترای خود را در رشته جانورشناسی دریافت کرد و در طول این دوره، دو مقاله فلسفی منتشر کرد که او آنها را به عنوان «کار نوجوانی» خود توصیف می‌کرد، اما در واقع برای جهت‌گیری کلی تفکراتش اهمیت بسزایی داشت.در سال ۱۹۱۸ ژان پیاژه یک ترم تحصیلی روانشناسی را زیر نظر کارل یونگ و پل یوگن بلولر در دانشگاه زوریخ گذراند، جایی که پیاژه علاقه عمیق تری به روانکاوی پیدا کرد. در طول سال بعد، او در دانشگاه سوربن پاریس به مطالعه روانشناسی پرداخت در سال ۱۹۲۱ ژان پیاژه آغاز به انتشار یافته‌های خود نمود. در همان سال، به سوئیس بازگشت و به عنوان مدیر موسسه JJ Rousseau در ژنو منصوب گردید و در سال ۱۹۲۳ او با ولنتاین شاتنی ازدواج کرد این زوج دارای سه فرزند به نام‌های ژاکلین، لوسین و لوران بودند که رشد فکری این فرزندان از کودکی تا بزرگسالی تحت نظر پیاژه قرار گرفت.
در دوره ۱۹۲۵-۱۹۲۹، او به عنوان استاد دانشگاه نوشاتل خدمت می‌کرد و سپس در سال ۱۹۲۹ به عنوان استاد روانشناسی کودک به هیئت علمی دانشگاه ژنو پیوست و تا پایان عمر حرفه‌ای خود در آنجا فعالیت داشت. در سال ۱۹۵۵ مرکز بین‌المللی معرفت‌شناسی ژنتیک را در ژنو تأسیس کرد و به عنوان مدیر این مرکز فعالیت نمود.
مراحل رشد شناختی پیاژه
در نظریه‌های ژان پیاژه درباره رشد و تکامل فکری کودکان، او به این موضوع اشاره می‌کند که هر مرحله از رشد کودکان، چیزی جدید و منحصر به فرد را به شخصیت آنها اضافه می‌کند که در مراحل قبلی وجود نداشته است. او بیان می‌کند که اگر رشد در یکی از این مراحل دچار اختلال شود، شخصیت بزرگسالی که در آینده شکل می‌گیرد، ممکن است با مشکلات متعددی مواجه شود.
پیاژه به کودکان به عنوان افرادی می نگریست که به صورت مستمر و پیوسته، مدل واقعیت خود را بازسازی می‌کنند. به عبارت دیگر، کودکان در حال خلق و شکل دادن به وضعیت‌های حاضر و آینده خود هستند و این فرایند باعث افزایش تجربه‌ها و شکل‌گیری شخصیت آنها می‌شود. پیاژه بیان می‌کند که ادغام مفاهیم ساده در مفاهیم پیچیده‌تر، باعث پیشروی کودک به سمت مراحل رشد جدید می‌شود و او یک تفکر ساده را با یک تفکر پیچیده تر ترکیب می‌کند تا به یک مرحله جدید از رشد برسد.
پیشنهاد مطالعه: روانشناسی تربیتی
مرحله حسی وحرکتی (تولد تا ۲ سالگی )
در دوره اولیه زندگی کودک، که به عنوان مرحله حسی-حرکتی شناخته می‌شود،کودک با وجود فیزیکی خود آشنا می‌شود و قادر است خود را به عنوان یک موجود مجزا از دیگر موجودات درک کند و سپس متوجه می‌شود که اشیاء اطراف نیز وجود دائمی و جداگانه دارند.عدم درک این مسئله مهم توسط والدین می‌تواند منجر به اختلالات و مشکلات در پیشرفت رشد کودک شود.
مرحله پیش عملیاتی(۲تا7سالگی)
در مرحله دوم از توسعه کودک، که به عنوان مرحله پیش سازنده نمادین شناخته می‌شود، کودک توانایی نمایش محیط اطراف خود را با استفاده از بازنمایی‌های داخلی یا افکار در مورد دنیای خارج از خود را یاد می‌گیرد. از حدود دو سالگی تا شش یا هفت سالگی، کودک آغاز به کشف کلمات و قواعد منطقی برای استفاده از آنها می‌کند. در این دوره، کودک قدرت بازنمایی اشیا با استفاده از کلمات را یاد می‌گیرد و توانایی دستکاری ذهنی بر روی کلمات را به دست می‌آورد، همانطور که قبلاً بر روی اشیاء فیزیکی دستکاری می‌کرد.
مرحله عملیات عینی(۷تا۱۲سالگی)
در مرحله سوم از توسعه کودک، که به عنوان مرحله عملیاتی شناخته می‌شود، از سن 7 تا 11 یا 12 سالگی، کودک شروع به استفاده از منطق در فرآیندهای فکری می‌کند و آغاز به طبقه بندی اشیا بر اساس شباهت‌ها و تفاوت‌های آنها می‌کند. در این دوره، کودک نیز شروع به درک مفاهیم زمان و اعداد می‌کند.
مرحله عملیات صوری(۱۲سالگی به بعد)
مرحله چهارم از توسعه کودک از حدود 12 سالگی شروع می‌شود و تا پایان عمر ادامه دارد. در این دوره، نظم در منطق و تفکر و توانایی تفکر سلیم داشتن و تلاش برای پیگیری آن صورت می‌گیرد. در مرحله آخر، کودک یاد می‌گیرد مسائل انتزاعی را دستکاری کند و اینکه چقدر این دستکاری منطقی و اصولی باشد می‌تواند بر سرنوشت و آینده او تأثیر بگذارد. در این مرحله، افراد قادر به فرضیه‌سازی هستند و می‌توانند فرضیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.
پیشنهاد مطالعه: آشنایی با طرحواره درمانی
مفهوم سازه انگاری
ژان پیاژه، به عنوان یک روانشناس و زیست‌شناس برجسته، نظریات مهمی در زمینه‌های روان شناسی و زیست‌شناسی ارائه کرده است. یکی از مفاهیم کلیدی که او مطرح کرده است، سازه‌انگاری است. در این مفهوم، پیاژه بیان می‌کند که شناخت و تفکر افراد بر اساس تعامل بین ایده‌ها و تجربیات خودشان شکل می‌گیرد. او بر این باور بود که دانش فرد بر اساس تعامل بین ایده‌ها و تجربیات او شکل می‌گیرد و هر تجربه جدید باعث رشد و تکامل دانش فرد می‌شود. این مفهوم سازه‌انگاری، یکی از مفاهیم اساسی و بنیادین در نظریه‌های پیاژه است که نشان دهنده اهمیت تعامل بین ایده‌ها و تجربیات در فرآیند شناخت و تفکر انسان است.